گزارش 98

نقدینگی خطرناک

حجم بالای نقدینگی بزرگ‌ترین متهم آشفتگی در بازارهای مالی و واسطه‌ای است. نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران همیشه بالا بوده است و در دهه اخیر بین 20 تا 30 درصد رشد سالانه در این بخش به ثبت رسیده است. رشد نقدینگی به ویژه از ناحیه پایه پولی، رویه‌ای خطرناک محسوب می‌شود که اقتصاد ایران به آن دچار است. در سال‌های ابتدایی فعالیت دولت حسن روحانی به این بخش توجه ویژه‌ای شد. سیاست‌گذاران اقتصادی با استفاده از تجربیات گذشته تصمیم گرفتند برداشت دولت از خرانه بانک مرکزی را محدود و حتی ممنوع کنند تا رشد نقدینگی عمدتاً از ناحیه ضریب فزاینده پولی اتفاق بیفتد و پایه پولی سهم اندکی در نقدینگی داشته باشد. همین موضوع به انضباط بازر پول انجامید و رشد تورم جای خود را به کاهش این شاخص داد. ضمن اين‌كه نوسانات در بازارهای واسطه‌ای به حداقل رسید تا ثبات قابل توجهی در بازارهای ارز، طلا و مسکن ایجاد شود. در سال‌های اخیر اما این موضوع در دولت به فراموشی سپرده شد. این موضوع در جریان اختصاص بیش از 30 هزار میلیارد تومان به مؤسسات مالی و اعتباری برای پرداخت به سپرده‌گذاران آن‌ها به اوج خود رسید. دولت این مبلغ را از بانک مرکزی استقراض کرد تا عملاً پول بدون پشتوانه چاپ کرده باشد. این موضوع به آشفتگی در بازار پول دامن زد. در همان سال بود که تحرک در بازارهای طلا و ارز نیز آغاز شد.

هرچند که زمزمه‌های سیاسی در زمینه خروج آمریکا از برجام از همان اواخر سال 1396 به گوش رسید و جرقه‌هایی را در بازار ارز روشن کرد اما زمینه موجود در حوزه نقدینگی موجب شد تا بلافاصله آتش بزرگی به دامن ثبات اقتصادی بیفتد. بازار ارز ملتهب شد و قیمت‌ها رو به افزایش گذاشت. جابه‌جایی نقدینگی در بازارها موجب شد تا همه بازارها با موج افزایش قیمت مواجه شوند. در سال 98 نیز بازار سرمایه با ورود سرمایه‌های جدید مواجه شد.

آمارهای بانک مرکزی از متغیرهای پولی و بانکی نشان می‌دهد که در پایان آذرماه 98 حجم نقدنیگی با 28.2 درصد افزایش به 2262 هزار و 310 میلیارد تومان رسید و حجم پایه پولی با 28.3 درصد رشد به 314 هزار و 260 میلیارد تومان رسیده است.

پيش‌بيني 99

سرعت در مسیر رشد

نقدینگی اصلی‌ترین فرزند کسری بودجه است چه اين‌كه دولت با استقراض از بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه، بیشترین نقش را در ایجاد نقدینگی دارد. هرچند در سال‌های جدید ابزارهای جدید نظیر اوراق خزانه اسلامی و اوراق بدهی به عنوان روش‌های جدید برای تأمین درآمدهای دولت به میان آمده اما در شرایطی که بازارهای واسطه‌ای سوددهی بالایی دارند، خریداران چندانی ندارد به همین دلیل باز هم نزدیک‌ترین راه برای تأمین هزینه‌های دولت، استقراض از بانک‌ها و بانک مرکزی است که زمینه رشد نقدینگی را مهیا می‌کند. در سال آینده که قرار است بدون درآمدهای نفتی اداره شود، موضوع کسری بودجه بیش از گذشته خود را نشان خواهد داد و این موضوع احتمال افزایش استقراض‌های دولتی و رشد بیشتر نقدینگی را رقم خواهد زد.

منبع: اتاق تهران