بهاءالدین حسینی‌هاشمی:
اخذ مالیات از سکه بهانه‌ای برای افزایش قیمت می‌شود
اخذ مالیات از خریداران سکه در سال 97، آخرین تصمیمی است که سازمان امور مالیاتی کشور آن را ابلاغ کرده که بر اساس آن اگر خریداران سکه تا پایان خرداد مالیات خود را نپردازند مشمول جریمه‌های سنگینی هم خواهند شد. این طرح حدود یک سال پیش از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی وقت هم مطرح شد، اما از همان زمان مخالفان خاص خود را داشت. مخالفان این طرح معتقدند که در وهله اول اخذ مالیات از کسانی که سکه پیش‌فروش‌شده خریده‌اند به نوعی برهم‌زدن قرارداد در معامله است. زیرا افرادی که سال گذشته سکه خریدند از ابتدا نمی‌دانستند که باید مالیات آن را بپردازند. اگر بانک مرکزی و دولت به هر دلیلی به‌نام طرح پیش‌فروش، منابع کشور را به حراج گذاشتند و اکنون قیمت آن 3 برابر شده است، نمی‌توان تقاص آن را از خریداران گرفت. در چنین شرایطی شهروندان نسبت به دولت بی‌اعتماد می‌شوند و نیاز خود را از بازار غیررسمی تامین می‌کنند. زیرا زمانی که طرح پیش‌فروش سکه مطرح شد هیچ اقتصاددانی آن را تایید نمی‌کرد. طبیعتا با حراج سکه یک نیاز مصنوعی در جامعه ایجاد می‌شود و حتی کسانی که سرمایه‌ای ندارند، خانه خود را می‌فروشند تا از قافله عقب نمانند. در نتیجه در ابتدای امر دولت نباید ضعف سیاست‌های خود را بدین شکل جبران کند. از سوی دیگر طبعا اخذ مالیات از سکه بهانه‌ای برای بالارفتن قیمت آن در شرایط کنونی می‌شود. همچنین ممکن است عده‌ای از سر نیازهایی نظیر پرداخت مهریه ، مجبور به خرید سکه شوند که مشخص نیست چرا برای چنین معامله‌ای مالیات بپردازند. البته این طرح موافقان سرسخت خود را هم دارد؛ ازجمله کسانی که چنین شیوه‌ای را عاملی اساسی برای خروج دلالان از بازار و ثبات قیمت سکه قلمداد می‌کنند. در حالی که در این طرح فقط خریداران سکه‌های بانکی باید مالیات بپردازند. در این زمینه «آرمان» گفت‌وگویی با بهاءالدین حسینی‌هاشمی، مدیرعامل پیشین بانک‌های صادرات و سرمایه، انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
خریداران سکه در سال 97 مشمول پرداخت مالیات شده‌اند. سیاست اخذ مالیات از سکه چه تاثیری بر روند بازار و کاهش سوداگری آن می‌گذارد؟ تحلیل شما از اجرای این طرح چیست؟
در وهله اول باید توجه داشت که این سیاست تاثیری بر خروج دلالان از بازار و کاهش سوداگری سکه ندارد؛ بلکه حتی می‌توان این‌گونه تفسیر کرد کالایی که مشمول مالیات می‌شود، بیشتر در معرض افزایش قیمت قرار دارد، زیرا سازمان امور مالیاتی افرادی را در شمول پرداخت مالیات سکه قرار داده است که سال گذشته از بانک‌ها و صرافی‌های مجاز سکه خریداری کرده‌‌اند، اما اطلاعاتی از افرادی که در بازار آزاد به خرید و فروش سکه پرداخته‌اند در دسترس نیست. در نتیجه این شرایط افراد را مجاب می‌کند تا برای رفع نیاز خود دیگر به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز مراجعه نکنند، بلکه در همان بازارهای غیررسمی به خرید سکه بپردازند. بنابراین اگر قرار است قانون مالیات بر سکه وضع شود باید تمامی افرادی که به هر شکلی سکه می‌خرند مالیات آن را هم پرداخت کنند، اما اینکه خریداران سکه بانکی مالیات بپردازند و سایر افراد مصونیت قانونی داشته باشند، نوعی بی‌عدالتی هم به شمار می‌رود. حتی افرادی که در بازار آزاد مشغول به فعالیت هستند باید در اولویت این دستورالعمل قرار بگیرند. درنتیجه جای تعجب است که برخی مسئولان یا تحلیلگران از تاثیر این سیاست بر کاهش دلالی و سوداگری در بازار سکه سخن می‌گویند. چه بسا ممکن است چنین طرح‌هایی تاثیر منفی روی بازار بگذارند و قیمت‌ها را افزایش دهند. به طور کلی مالیات از فعالیت‌هایی اخذ می‌شود که دارای درآمد و سود باشند. مالیات دیگری هم به شکل ارزش‌افزوده ستانده می‌شود، حال اکنون معلوم نیست طبق چه شرایطی سازمان امور مالیاتی می‌خواهد مالیات ارزش‌افزوده سکه را پس از یک سال محاسبه کند. معلوم نیست که خریدار قصد چه فعالیتی را با سکه خریداری شده دارد. بهتر است سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی نحوه فعالیت افراد را مورد نظارت و بازرسی قرار دهند. بر این اساس سره از ناسره جدا می‌شود و دلالان بدین شکل نقاب از چهره برمی‌دارند. از سوی دیگر اگر خریداران سکه‌های پیش‌فروش‌شده مالیات بپردازند به‌نوعی بدعهدی دولت در معامله را نشان می‌دهد. چراکه مشتریان از ابتدا اطلاع نداشتند که برای خرید خود باید مالیات بپردازند، چه‌بسا اگر چنین موضوعی را دولت از ابتدا با آنها در میان می‌گذاشت بسیاری از آنها دیگر به عنوان مشتری نقش‌آفرینی نمی‌کردند. البته در این زمینه وزیر امور اقتصادی و دارایی عنوان کرد که بسیاری از خریداران سکه‌های پیش‌فروش‌شده قصد دلالی نداشتند و فقط حدود پنج درصد آنها با این هدف در صف متقاضیان حاضر شدند، درنتیجه می‌توان با همین پنج درصد افراد برخورد کرد. چنین روش‌هایی بی‌اعتمادی در جامعه را رواج می‌دهد و در فراخوان‌های بعدی مردم اعتنایی به خواسته دولت نشان نمی‌دهند، همانند آنچه در زمان حذف یارانه‌بگیران اتفاق افتاد. البته لازم به یادآوری است که اصل این ماجرا، یعنی پیش‌فروش سکه، به هیچ وجه درست نبود و ما از ابتدا نسبت به پیامدهای آن هشدار دادیم، ولی به هر حال دولت این کار اشتباه را انجام داد و صحبتی هم از اخذ مالیات نبود، اما اکنون پیش کشیدن مالیات نشان می‌دهد که دولت پیش‌بینی نمی‌کرد پس از حدود یک سال قیمت سکه تا سه برابر افزایش پیدا کند.
در این بین ممکن است عده‌ای هم برای فعالیت‌های قانونی یا پرداخت مهریه اقدام به خرید سکه کرده باشند آیا این افراد مستحق پرداخت مالیات هستند؟
علاوه بر اینها در شرایطی که ارزش پول ملی هر روز کاهش می‌یابد، حتی ممکن است عده‌ای برای حفظ ارزش سرمایه خود سکه خریده باشند. چه دلیلی دارد که یک سال بعد بخواهند مالیات بپردازند؟ به مردم هم نمی‌توان خرده گرفت که چرا سعی می‌کنند ارزش سرمایه‌ای که سال‌ها برای آن رنج کشیده‌اند بالا نگه دارند؟ اگر دولت همان سال گذشته سیاست خود را تشریح می‌کرد، قطعا عده زیادی دست از خرید سکه می‌کشیدند. در هیچ معامله‌ای نمی‌توان پس از یک سال تعهد جدیدی به وجود آورد. حتی اگر خریداران این سکه‌ها آن را وارد بازار دلالی کرده باشند، به دلیل تصمیم‌های یک‌شبه‌ای است که دولت اتخاذ می‌کند. نمی‌توان ابتدا برنامه‌ای را به اجرا گذاشت و پس از اجرا آن را اصلاح کرد. زمانی که مجریان کشور به هشدارها بی‌توجهی می‌کنند، بالطبع سودجویان هم از راه‌هایی که دولت پیش روی آنها می‌گذارد نهایت بهره را می‌برند. همانند آن است که اکنون فردی خودرو خود را با قیمت 10 میلیون تومان بفروشد و یک سال بعد به خریدار بگوید باید پنج میلیون دیگر بپردازد.
با توجه به قیمت سکه‌هایی که پیش‌فروش می‌شدند، حتی افرادی که قصد خرید نداشتند، برای حضور در این بازار وسوسه می‌شدند. در این بین عده‌ای خانه خود را فروختند و سکه خریدند. آیا بهتر نیست دولت در برنامه‌های خود منطقی‌تر عمل کند؟
این برای اولین بار نبود که دولت طرح پیش‌فروش می‌گذاشت، سالیان متمادی این طرح اجرا شده و دولت هیچ‌گاه از مالیات سخنی به میان نیاورده است؛ اما اکنون متاسفانه باید اصطلاحی را به کار ببریم که شاید چندان مناسب نباشد، اما کار دولت معنایی جز «دبه درآوردن» در معامله نیست.
در صورتی که مجلس دریافت مالیات از سکه را تصویب نکرده، آیا سازمان امور مالیاتی خود می‌تواند چنین طرحی را به اجرا بگذارد؟
بله قابل اجراست؛ زیرا در قوانین مجلس آمده است هر فعالیتی که دارای درآمدی باشد مشمول مالیات می‌شود. حال سازمان مالیات می‌تواند به اتکا به این بند قانونی اقدام به اخذ مالیات از سکه کند.