با تغییر شرایط نسبت به زمانی که تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران در نوامبر گذشته آغاز شد، ابهامات پیرامون معافیت آمریکا به خریداران نفت ایران دوباره به دغدغه بازار تبدیل شده است.

به گزارش ایسنا، پیش از آنکه معافیت‌های فعلی در اوایل نوامبر گذشته صادر شود، عربستان سعودی نفت زیادی تولید می‌کرد و بهای معاملات آتی نفت برنت به بالاترین حد خود در چهار سال گذشته صعود کرده بود. معامله‌گران صعود قیمت نفت به ۱۰۰ دلار در هر بشکه را پیش‌بینی کرده بودند و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا پیش از انتخابات میان دوره‌ای این کشور در تلاش برای پایین بردن هزینه سوخت بود. معافیت‌های آمریکا، بازار را که انتظار داشت واشنگتن صادرات نفت ایران را به صفر برساند، غافلگیر کرد و به ریزش ۴۰ درصدی قیمت‌ها منجر شد.

اکنون معافیت‌های شش ماهه به خریداران اجازه داده مقادیر محدودتری از نفت ایران را پیش از پایان مدت این معافیت خریداری کنند. از سوی دیگر سعودی‌ها کاهش تولید نفت چشمگیری را دنبال می‌کنند و تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا، عرضه نفت خام را محدودتر کرده است. تولیدکنندگان نفت اوپک که از ریزش قیمت نفت در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۸ ضربه خوردند، این بار تقاضای ترامپ برای پایین بردن قیمت‌ها را نادیده می‌گیرند. در این بین، مشتریان نفتی ایران سرگرم برنامه‌ریزی بوده و برخی از آنها انتظار دارند معافیتشان تمدید شود.

دولت ترامپ به نوبه خود اعلام کرده که همچنان قصد دارد صادرات نفت ایران را متوقف کند. شبکه ژاپنی ان اچ کی در فوریه به نقل از برایان هوک، نماینده امور ایران در وزارت خارجه آمریکا خبر داد که آمریکا قصد ندارد معافیت‌ها را تمدید کند. این اواخر نیز مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد واشنگتن می‌خواهد صادرات نفت ایران را هر چه سریع‌تر و در صورتی که شرایط بازار اجازه دهد، به صفر برساند.

در این بین، مشتریان نفتی ایران با فرض دریافت یا عدم دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا، برنامه‌ریزی می‌کنند. پایگاه خبری بلومبرگ بر مبنای اطلاعات معامله‌گران، مقامات پالایشگاه و اظهارات تحلیلگران، در گزارشی به بررسی برنامه مشتریان نفتی ایران پرداخته است:

کره جنوبی

این کشور برای خرید حداکثر ۲۰۰ هزار بشکه در روز میعانات ایران معافیت گرفته و طبق آمار کشتیرانی، ۱۷۹ هزار بشکه در روز نفت از ایران در ماه فوریه خریداری کرده است. پالایشگاه‌های کره جنوبی به دلیل ابهامات فزاینده نسبت به امکان خرید آتی از ایران، خریدشان از منابع دیگر را افزایش داده‌اند. شرکت‌های هانوا توتال پتروکمیکال و اس کی اینووشین چندین محموله تک قطری را برای بارگیری در آوریل خریداری کرده‌اند. این شرکت‌ها خرید محموله‌های تک را در فوریه و مارس کاهش داده و در عوض، به خرید میعانات پارس جنوبی تا حداکثر سقف ممکن اقدام کردند.

به علاوه هزینه اندک سایر خوراک‌ها مانند نفتا، برای برخی از این پالایشگاه‌ها گزینه جایگزین مناسبی را فراهم کرده است اما در مجموع، تقاضای آنها به دلیل برنامه تعمیرات در شرکت هیوندای کمیکال، تغییر نکرده است.

چین

این کشور برای خرید ۳۶۰ هزار بشکه در روز نفت به مدت شش ماه از آمریکا معافیت گرفته و اطلاعات کشتیرانی نشان می‌دهد در ماه فوریه ۵۶۹ هزار بشکه در روز نفت از ایران خریداری کرده است. مقامات آگاه از برنامه‌های خرید سینوپک و پتروچاینا که بزرگترین پالایشگاه‌های چین هستند، می‌گویند شرکت‌های دولتی سناریوهایی را بر مبنای تمدید معافیت از تحریم‌های نفتی آمریکا آماده می‌کنند.

معامله‌گران در نظرسنجی بلومبرگ اظهار کرده‌اند: خریداران چینی ممکن است پیش از فرا رسیدن مدت اتمام دوره اول معافیت‌ها، در بازار محموله‌های تک حداقل چند گزینه جایگزین در نظر بگیرند، زیرا سفارش خرید محموله‌های نفت ایران سه تا چهار هفته پیش از بارگیری صورت می‌گیرد و این پالایشگاه‌های چینی نگران هستند که در صورت پیش آمدن موانع مربوط به معافیت‌ها، با کمبود تأمین نفت خام روبه رو شوند.

با کاهش اختلاف قیمت نفت برنت و وست تگزاس اینترمدیت با نفت دوبی خاورمیانه، چین به فکر واردات نفت آفریقا و همچنین خرید نفت اورال روسیه و نفت خام آمریکا افتاده است؛ به خصوص که این اواخر از شدت تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین کم شده است.

ژاپن

اطلاعات کشتیرانی نشان می‌دهد که ژاپن در فوریه ۱۶۷ هزار بشکه در روز نفت از ایران خریداری کرده است. پس از دریافت نخستین محموله نفت ایران در فوریه، این کشور خرید نفت ایران را محدود کرده و محموله‌ای که ماه جاری از سوی شرکت کاسمو اویل بارگیری می‌شود، آخرین خرید این شرکت خواهد بود. شرکت فوجی اویل نیز خرید نفت ایران را در پایان فوریه متوقف کرد. سایر پالایشگاه‌هایی که نفت ایران را خریداری کردند، جی ایکس تی جی هولدینگز و شوآ شل بودند. خریداری ژاپن از ایران در مارس به دلیل ابهامات نسبت به چشم‌انداز تمدید معافیت از تحریم‌های آمریکا و مسائل بیمه محموله کاهش پیدا کرد.

پالایشگاه‌های ژاپنی برای تأمین نفت خام مورد نیازشان، به شدت به تولیدکنندگان خاورمیانه متکی هستند. اگر معافیت آمریکا برای خرید نفت ایران تمدید نشود، محدودیت‌های عرضه توسط اوپک و متحدانش ممکن است ریسک مختل شدن تأمین نفت این پالایشگاه‌ها را افزایش دهد. به گفته معامله‌گران، شرکت‌های ژاپنی محموله‌های تک موربان و داس ابوظبی برای بارگیری در آوریل را خریداری کرده‌اند.

هند

هند که برای واردات حداکثر ۳۰۰ هزار بشکه در روز از آمریکا معافیت گرفته است، در مارس ۹ میلیون بشکه نفت ایران را خریداری کرد. خریداران نفت ایران نظیر شرکت‌های ایندین اویل و بهارات پترولیوم قصد دارند به واردات نفت از ایران در آوریل ادامه دهند اما درباره خرید در مه ابهاماتی وجود دارد زیرا پالایشگاه‌های هندی منتظر تصمیم دولت ترامپ در خصوص تمدید معافیت‌ها هستند.

در حالیکه مقامات ایندین اویل اظهار کرده‌اند این شرکت سرگرم بررسی گزینه‌های تأمین در صورت متوقف شدن خرید از ایران است اما این شرکت که بزرگترین واردکننده هندی نفت ایران است، مطمئن است که می‌تواند قراردادهای تأمین مناسبی با عربستان سعودی و عراق تهیه کند. در این بین، راماچاندران، مدیر پالایشگاه‌های شرکت بهارات پترولیوم اظهار کرده که این شرکت یک میلیون بشکه نفت ایران را برای بارگیری در آوریل سفارش داده و هنوز درباره خرید در ماه مه تصمیم نگرفته است.

وی افزود: ما نمی‌دانیم پس از چهارم مه (پایان معافیت شش ماهه از تحریم‌های آمریکا) چه اتفاقی روی خواهد داد و منتظر هستیم.