توقف مجدد راهکار ضدتحریمی عرضه نفت در بورس که ناشی از دلخوشی به معافیت‌های موقتی آمریکا به برخی خریداران و عدم اتکا به توانمندی شرکت‌های خصوصی برای صادرات نفت است، خطایی استراتژیک محسوب می‌شود که وزارت نفت در حال اجرای آن است.

هرچند تاکنون آمار رسمی از میزان صادرات نفت ایران در ماه های اخیر از سوی مسئولان وزارت نفت ارائه نشده است و آمار رسمی درباره این موضوع وجود ندارد اما برخی اخبار غیر رسمی حاکی از کاهش چشمگیر صادرات نفت ایران است. به عنوان مثال، طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تدریجی تحریم‌های نفتی، صادرات نفت ایران روزانه 800 هزار بشکه نسبت به بالاترین میزان آن در سه ماهه دوم ۲۰۱۸‌ کاهش داشته و به ۱.۶۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. براساس این گزارش، عرضه نفت ایران در ماه سپتامبر به کمترین میزان در ۲ سال و نیم اخیر رسیده است زیرا مشتریان کشورمان به علت تحریم‌ها، خریدهای خود را کاهش داده‌اند. همچنین گزارش بلومبرگ نیز بر کاهش 800 هزار بشکه‌ای نفت ایران صحه گذاشته که در نمودار زیر قابل مشاهده است:

پس از شروع تحریم‌های نفتی و افت میزان صادرات نفت کشور، کارشناسان راهکار عرضه نفت در بورس و استفاده از توانمندی بخش خصوصی برای صادرات نفت را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا مطرح کردند. طرح این راهکار ضدتحریمی در ابتدا با مخالفت بخشی از بدنه وزارت نفت همراه شد اما سرانجام با تصویب این موضوع در شورای عالی هماهنگی اقتصادی، طرح عرضه نفت در بورس در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و یک میلیون بشکه نفت خام سبک ایران به صورت آزمایشی و برای بررسی میزان توانایی بخش خصوصی برای ورود به این بازار و دور زدن تحریم‌های نفتی در بورس انرژی عرضه شد.

*تعلیق عرضه نفت در بورس علی رغم موفقیت کامل عرضه آزمایشی آن

عرضه اول در تاریخ 6 آبان‌ماه انجام شد که طی آن 8 محموله‌ی 35 هزار بشکه‌ای (مجموعا 280 هزار بشکه) به قیمت 74.85 دلار به فروش رسید. 20 آبان ماه موعد دومین عرضه نفت خام ایران در بورس انرژی بود. در این عرضه 700 هزار بشکه نفت با قیمت 64.97 دلار به فروش رسید. بدین ترتیب با استقبال گسترده شرکت‌های خصوصی برای خرید و صادرات نفت ایران نخستین گام برای مقابله با تحریم‌های آمریکا را با موفقیت برداشت. موفقیت ایران در دور زدن تحریم‌های نفتی و جلوگیری از کاهش صادرات نفت کشور به اندازه‌ای حائز اهمیت بود که صدای رسانه‌های بیگانه مانند بی‌بی‌سی فارسی، شبکه من‌وتو، صدای آمریکا و کانال ضدانقلاب آمدنیوز را درآورد و این رسانه‌ها با ایجاد هجمه سنگین تبلیغاتی علیه این راهکار ضدتحریمی شائبه پراکنی کرده تا اجرای این راهکار را متوقف کنند.

در حالی که انتظار می‌رفت پس از حضور گسترده شرکت‌های خصوصی داخلی برای خرید نفت و افزودن به حجم صادراتی نفت کشور در شرایط تحریمی، عرضه نفت در بورس در هفته‌های آینده به صورت منظم انجام شده و حتی بر حجم نفت عرضه شده در بورس افزوده شود. اما پس از اعطای معافیت به برخی خریداران نفت ایران این روند دچار توقف شده است. هرچند پس از انتخاب مسعود کرباسیان به عنوان مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، وی در مصاحبه ای عرضه نفت در بورس را اقدامی ارزنده دانست و بر ضرورت تداوم این راهکار تاکید کرد. با این وجود، تا کنون نه تنها شاهد اقدامی در این راستا نبوده‌ایم بلکه حتی اخباری هم از روند پیگیری این راهکار در رسانه‌ها موجود نیست و به نظر میرسد علیرغم استقبال شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی موانع جدی بر سر پیاده‌سازی این راهکار وجود دارد.

*سنگ اندازی در عرضه نفت در بورس با برطرف شدن نگرانی درباره صفر شدن صادرات نفت ایران

احتمالا اعطای معافیت‌های موقت به تعدادی از خریداران نفت ایران توسط امریکا یکی از دلایل عدم پیگیری شرکت ملی نفت برای عرضه مجدد نفت در بورس باشد. یکی از دلایل عدم پیاده‌سازی این روش در سال‌های قبلی انحصارطلبی شرکت ملی نفت در صادرات نفت کشور بود که علاقه نداشت با ورود بخش خصوصی به بازار نفت این انحصار شکسته شود. به نظر میرسد با اعطای معافیت‌های موقت به خریداران نفت ایران نگرانی وزارت نفت و به خصوص شرکت ملی نفت ایرانی از به صفر رسیدن صادرات نفت کشور برطرف شده و این وزارتخانه قصد اجرای مجدد این راهکار ضدتحریمی را ندارد و در این بین تا کنون عزمی جدی از مسعود کرباسیان، مدیرعامل جدید شرکت ملی نفت ایران نیز برای عملیاتی کردن راهکار عرضه نفت در بورس مشاهده نشده است.

از همان ابتدای طرح این راهکار در فضای کارشناسی و رسانه‌ای کشور مخالفت شرکت ملی نفت ایران با اجرای این راهکار به وضوح قابل مشاهده بود. همچنین بررسی تجربه‌های قبلی عرضه نفت در بورس نشان می‌دهد که در هر تجربه به بهانه‌های مختلف در مسیر پیاده‌سازی این راهکار سنگ‌اندازی میشد. در تجربه کنونی نیز با توجه به کاهش صادرات نفت ایران وزارت نفت از روی ناچاری و بالاجبار حاضر به عرضه نفت در بورس شد و حال با اعطای معافیت‌ها از سوی آمریکا این روش متوقف شده است. به نظر میرسد که وزارت نفت در حال تکرار اشتباهات گذشته است و قصد ندارد روشی را اتخاذ کند تا صادرات نفت ایران از وابستگی به برخی مشتریان خاص نجات یابد و به راحتی قابل تحریم نباشد. توقف مجدد راهکار ضدتحریمی عرضه نفت در بورس که ناشی از دلخوشی به معافیت‌های موقتی آمریکا به برخی خریداران نفتی و عدم اتکا به توانمندی شرکت‌های خصوصی برای صادرات نفت عرضه شده در بورس است، خطایی استراتژیک محسوب می‌شود که وزارت نفت در حال اجرای آن است.

 منبع: فارس