وزیر جدید راه و شهرسازی در شرایطی این وزارتخانه را تحویل می‌گیرد که قیمت مسکن به تبعیت از تلاطم اقتصاد کلان و نوسانات نرخ ارز در حال اصلاح است و شاهد تورم سالیانه و ماهیانه در این حوزه هستیم. طی یک سال اخیر قیمت مسکن در شهر تهران ۸۳ درصد رشد کرده که ۳۱ درصد آن فقط در چهار ماه اخیر و ۶.۳ درصد آن در یک ماه اخیر اتفاق افتاده است.
به گزارش ایسنا، این در حالی است که طی ۲۵ روز گذشته بازارهای ارز و طلا دارای ثبات بودند. شرایط موجود نشان می‌دهد با توجه به دیرپذیری بازار مسکن، تورم این بخش به تدریج در حال تطبیق با نوسان بازارهای موازی است.
روز گذشته رییس‌جمهور در دفاع از وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی در صحن مجلس گفت: دولت در زمینه مسکن بدهکار مردم است و باید مساله‌ی مسکن را جبران کند. در زمینه‌ی راه، راه آهن، کشتیرانی و هواپیمایی نسبتا خوب کار شده، اما در زمینه مسکن باید جبران شود.
محمد اسلامی - استاندار مازندران، درحالی سکان هدایت وزارتخانه راه و شهرسازی را بر عهده می‌گیرد که در روزهای گذشته برنامه‌های خود را در حوزه مسکن ارایه داد؛ حوزه‌ای که به گفته‌ی رییس‌جمهور، اگر قیمت آن کاهش پیدا کند، ایران یکی از ارزان‌ترین کشورهای جهان خواهد شد. اما موضوع این است که قیمت مسکن در ایران چندان پایین نیست. این موضوع به دلایل مختلفی از جمله نبود برنامه‌ریزی مناسب برای تولید مسکن متناسب با تقاضا و عدم تعادل در پراکنش جمعیت با توجه به نامتوازن بودن توسعه در مناطق مختلف ایران مربوط می‌شود که از حوصله این گزارش خارج است.
تلاش دولت‌ها طی ۴۰ سال گذشته پاسخ مناسبی به نبود تعادل در حوزه مسکن نداده است. به طور مثال در دولت‌های نهم و دهم که شاهد دخالت حداکثری دولت به عنوان راهکار اصلی تامین مسکن بودیم و برآیند آن در قالب مسکن مهر نمود یافت، قیمت مسکن ۵۰۰ درصد و قیمت زمین ۷۰۰ درصد در کلانشهر تهران رشد کرد که نشان‌دهنده عدم دیدار عرضه و تقاضا بود. مضافا این‌که دولت قبل از دو میلیون و ۲۰۰ هزار واحد، تنها ۶۹۰ هزار واحد را تحویل داد. همین کلنگ‌زنی به ایجاد تعهد برای دولت بعد انجامید و بخش قابل توجهی از انرژی دولت‌های یازدهم و دوازدم را صرف مسکن مهر کرد. با این‌که تا کنون یک میلیون و ۶۷۰ هزار واحد مسکن مهر تحویل و ۳۰۰ هزار واحد در مرحله اتمام نازک‌کاری قرار دارند، این طرح دچار کمبود خدمات روبنایی و زیربنایی بسیاری است و قبل از نوسانات ارزی عنوان می‌شد که برای تکمیل ۱۱ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.
پردیس در شرایط اضطرار
دولت قبل، کلنگ زد و رفت! از میان سایت‌های مسکن مهر، وضعیت پردیس با دیگر شهرها متفاوت است. کلنگ مسکن مهر پردیس در سال ۱۳۹۱ به زمین زده شد و دولت دهم وعده داد ۱۸ ماهه طرح را تحویل دهد اما به دلیل توپوگرافی خشن پردیس از یک سو و افزایش هزینه‌ی خدمات و زیرساخت‌ها ناشی از سه برابر شدن قیمت دلار در دولت احمدی‌نژاد، هزینه‌ها چند برابر شد و تعهدات به عهده‌ی دولت روحانی قرار گرفت. هم‌اکنون ۵۰ هزار واحد مسکن مهر پردیس به مرحله‌ی نازک‌کاری رسیده اما با توجه به پایین بودن سرانه‌های خدماتی، افتتاح واحدها به تاخیر افتاده است. مضافا این‌که در هفته‌های اخیر با رشد قیمت دلار، نصب تجهیزات پایانی دچار وقفه شد. با توجه به ماهیت قراردادهای مسکن مهر، تزریق منابع دولتی برای ساخت ابنیه پیش‌بینی نشده است. اما تاخیر هفت ساله باعث شده تا قیمت‌ها ارتقا پیدا کند. از آن طرف مردم پولشان را داده‌اند و انتظار این‌که مجددا مشارکت کنند، انتظار بی‌جایی است. هم‌اکنون با پیگیری‌هایی که از طرف وزارت راه و شهرسازی شده، مواردی در دستور کار دولت است که کمک‌هایی از محل‌های ویژه صورت گیرد. هم‌چنین از سوی شرکت عمران شهرهای جدید درخواست شده تا در اصلاحیه بودجه ۱۳۹۷ مسکن مهر، بخصوص پردیس مورد توجه قرار گیرد و ظاهرا نمایندگان مجلس با آن موافق هستند.
با این حال شرکت عمران شهرهای جدید در شرایطی که با چالش‌های مسکن مهر، بخصوص در اطراف تهران دست به گریبان است احداث ۵۰ هزار واحد مسکونی با مشارکت بخش خصوصی را در دستور کار قرار داده که در صورت اجرا، بخشی از نیاز این حوزه را پاسخ می‌دهد. ویژگی این طرح آن است که برخلاف مسکن مهر برای تامین مالی آن فکر شده و آن نقطه ضعف اساسی را پوشش داده است.
اسلامی: مسکن مهر در اولویت برنامه‌هایم است
وزیر جدید ساختمان دادمان، مسکن مهر را یکی از اولویت‌های خود می‌داند. محمد اسلامی طی روزهای اخیر در اتاق بازرگانی بیان کرد: در سه حالت مسکن مهر دچار مشکل است که در هریک از این حالت ها ما با استفاده از ظرفیت استان‌ها و مقامات محلی تلاش خواهیم کرد تا مسکن مهر را تعیین تکلیف کنیم. بخشی از مسکن‌های مهر که تاکنون تحویل داده نشده است به علت کاستی‌هایی است که متوجه سایر دستگاه‌ها است. برخی دیگر مشکلات حقوقی و قراردادی دارند و تعدادی هم فاقد متقاضی‌اند که این موارد را برای اقشار کم‌درآمد از طریق کمیته امداد و بهزیستی در نظر گرفته‌ایم. بنابراین تعریف راه‌حل‌های اقتضایی هر پروژه در هر استان و تصمیمات مقامات استانی است و ما اختیارات را به آنها تفیذ می‌کنیم تا خودتان آن را تعیین تکلیف کنند.
طرح‌های دولت نیمه‌تمام مانده است
دولت روحانی با کمبود شدید بودجه دست و پنجه نرم می‌کرد و این موضوع در برنامه‌ریزی برای مسکن در سایر حوزه‌ها تاثیر منفی گذاشت. به طور مثال طرح مسکن اجتماعی به دلیل عدم تخصیص بودجه مناسب هنوز اجرایی نشده و طرح بازآفرینی شهری با چالش‌های متعددی مواجه است که مهم‌ترین آن به نبود رغبت در بخش خصوصی و خودداری دستگاه‌های دولتی از واگذاری زمین مربوط می‌شود.
سازندگان بخش خصوصی نیز با توجه به رکود مسکن ناشی از رشد شدید قیمت‌ها در دولت‌های نهم و دهم حضور موثری در بازار مسکن طی پنج سال اخیر نداشتند. آمار حاکی از آن است که در پنج سال گذشته تولید مسکن روند نزولی داشته و اخیرا به یک سوم تقاضای مطلق رسیده است. تخمین زده می‌شود که تولید سالیانه ۳۲۰ هزار واحد مسکونی باشد. در حالی که طبق طرح جامع مسکن، ایران سالیانه حداقل به یک میلیون مسکن نیاز دارد.
رشد ۸۳ درصدی قیمت و کاهش ۳۴ درصدی معاملات
بی‌تعادلی در عرضه و تقاضای مسکن به‌اضافه رشد بازارهای موازی باعث افزایش قیمت مسکن در ماه‌های اخیر شده است. آخرین آمار که توسط دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی در مهرماه ۱۳۹۷ ارایه شده حاکی از آن است که با وجود رشد ۸۳ درصدی قیمت مسکن شهر تهران، معاملات نسبت به ماه مشابه سال قبل ۳۴ درصد کاهش یافته است. در کل کشور اما ۵۹ هزار و ۲۵ قرارداد خرید و فروش در مهرماه امضا شده که نسبت به همین زمان در سال قبل ۱۹ درصد افزایش نشان می‌دهد. اما با توجه به پیشرو بودن شهر تهران در حوزه‌ی مسکن، ماه‌های آینده احتمالا شاهد کاهش معاملات در کل کشور خواهیم بود.
در شرایط فعلی، محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی برنامه‌هایی مفصلی برای حوزه مسکن ارایه داده که فارغ از ایده‌آل بودن آنها باید دید چه برنامه‌ای برای اجرا در پیش خواهد گرفت.
شرایط سخت سازندگان
فرشید پورحاجت ـ دبیر کانون انبوه‌سازان ـ می‌گوید: هم‌اکنون حوزه ساخت و ساز در رکود به سر می‌برد و شرایط سختی دارد. در حوزه بافت فرسوده برای استفاده از صندوق توسعه ملی پیشنهاد دادیم که خوشبختانه دیروز تفاهم‌نامه آن انجام شد. در این حوزه می‌شود هزینه‌های تولید را کاهش داد. اما مصوباتی که بعضا در مجلس دنبال می‌شود و نیز سمت و سوی تسهیلات، برای حوزه تولید کفایت نمی‌کند. منابع به سمت استفاده از صندوق‌های پس‌انداز مسکن یکم سوق یافته که در آینده چالش خود را خواهد داشت. بنابراین حتما باید در استفاده از صندوق توسعه ملی برای بافت فرسوده تمهیدات لازم صورت گیرد.
وی با بیان این‌که بخش تولید، ابتدا باید وارد فرآیند بازآفرینی شود گفت: در مرحله‌ی دوم، واحدها در قالب فروش اقساطی و صندوق‌های پس‌انداز مسکن یکم به خریداران واگذار شود. این سیاست الان وجود ندارد و صندوق توسعه ملی عملا به سمت صندوق پس‌انداز مسکن یکم و خرید مسکن شیفت پیدا کرده است. علت این است که دولت و مجلس به درستی نظرات بخش خصوصی را رعایت نکردند. انتظار داریم وزیر آینده راه و شهرسازی با توجه به این‌که یکی از وزارتخانه‌های بزرگ و تاثیرگذار کشور را در اختیار خواهد گرفت سامانی را به وضعیت موجود بدهد و بخش خصوصی را از بلاتکلیفی که در دو سه ماه گذشته ایجاد شده دربیاورد.
اسلامی چه در سر دارد؟
وزیر راه و شهرسازی در خصوص برنامه‌های خود در حوزه مسکن می‌گوید: ساماندهی بافت شهری و روستایی و توسعه زیرساخت‌ها، توجه و پیگیری وضعیت مسکن مهر، ایجاد یکپارچگی و تعامل با سایر نهادها و ارگان‌ها در امر مسکن و شهرسازی و جلوگیری از گسترش حاشیه نشینی در شهرها و ساماندهی بافت‌های ناکارآمد در برنامه‌های ارائه شده قرار دارد.
محمد اسلامی در خصوص افزایش قیمت مسکن و کاهش قدرت خرید مردم بیان می‌کند: افزایش توان خرید، بهسازی و ارتقای مسکن متقاضیان به همراه ایجاد سازوکار تامین مالی سازندگان از طریق بانک مسکن و طراحی ساز و کارهای پایدار به منظور تامین مالی، سرمایه گذاری و تحرک در بخش مسکن و در نهایت بازنگری در طرح جامع مسکن به منظور تامین رفاه و عدالت اجتماعی در زمینه مسکن موارد مورد توجه در خانه‌دار کردن مردم است.
وی توضیح داد: از جمله وظایف وزارت راه و شهرسازی، تعیین حدود توسعه و ظرفیت شهرهای آینده با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و طرح و تنظیم نقشه توزیع جمعیت و تهیه و تنظیم سیاست‌ها و خط مشی‌های اجرایی و ضوابط لازم برای هدایت و کنترل شهرنشینی برای تحقق طرح جامع سرزمین با لحاظ اولویت‌های آمایشی است که باید این وزارتخانه در این زمینه ها ضمن ورود موثر، برنامه‌ریزی داشته باشد.
به روز رسانی طرح جامع مسکن
اسلامی با اشاره به لزوم بروز رسانی طرح جامع مسکن با توجه به شرایط موجود، معتقد است: حمایت از تولید و عرضه مسکن با توجه به قانون ساماندهی، حمایت از خانواده های کم درآمد، خانواده های بی سرپرست و بدسرپرست، زوج های جوان، معلولین جسمی و حرکتی و سایر گروه‌های هدف مشمول طرح حمایت دولت در قانون ساماندهی با واگذاری زمین با شرایط مناسب مد نظر در برنامه‌های پیش بینی شده است.
رییس‌جمهور درباره محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در جلسه رای اعتماد مجلس گفته بود که وی هرجا بوده فردی فعال بوده است. البته من رفاقت نزدیکی با وی ندارم اما از زمان جنگ و بعد از جنگ او را می‌دیدم و وی فردی فعال در وزارت دفاع بود. در یک سال گذشته هم جزو استانداران پرتحرک و فعال بوده است. با رای شما نمایندگان می‌توانیم مشکلات حوزه حمل و نقل و مسکن را حل کنیم و اسلامی با کمک شما نمایندگان می‌تواند در این مسیر تحرک بیشتر و بهتری انجام دهد.