بهبود روابط کارگزاری بانکی در دولت یازدهم از مهم‌ترین اقداماتی است که در سایه اجرایی شدن برجام و توافق با گروه ۱+۵ حاصل شده است.

به گزارش ایسنا، وزارت اقتصاد در نود و دومین روز از اجرای برنامه ١٠٠ روز ١٠٠ اقدام خود که در آن به معرفی ١٠٠ دستاورد وزارت اقتصاد می پردازد با معرفی «احیای روابط کارگزاری با بانک‌های بین المللی در پسابرجام»، به عنوان یکی از دستاوردهای این وزارت خانه در گزارشی آورده است: ایجاد زمینه‌های لازم توسط وزارت اقتصاد و سایر نهادهای مربوطه برای رفع محدودیت های پیشین با هدف گشایش ال سی توسط بانک‌های خارجی و از بین بردن روش‌های غیر مستقیم برای انجام مبادلات، باز شدن حساب‌های کارگزاری بانک مرکزی نزد بانک‌های مرکزی برخی کشورهای اروپایی، بهبود پرداخت‌های بانک‌های ایرانی در سراسر اروپا و بهبود دسترسی به منابع مالی خارجی از جمله کارهایی است که در این زمینه انجام شده و نمود بارز آن افزایش تعداد کارگزاران خارجی بانک های داخلی است که در برخی موارد تا ۲۰ برابر نیز افزایش داشته است.

محدودیت‌های گذشته روابط کارگزاری بانک‌های ایرانی

یکی از اقدامات ایالات متحده آمریکا علیه نظام بانکی ایران، تلاش برای قطع روابط کارگزاری بانک‌های ایرانی با بانک های خارجی بود. پس از انقلاب ‌اسلامی ایران، تمامی بانک‌های آمریکایی روابط ‌کارگزاری خود با بانک‌های ایرانی را قطع کرده بودند، با این حال، بانک‌ها و موسسات غیر آمریکایی به بانک‌های ایرانی ارائه خدمت می‌کردند. در سال‌های گذشته و پس از وضع تحریم‌های هسته‌ای علیه کشور، ایالات متحده آمریکا در پی آن برآمد که بانک های غیرآمریکایی را نیز وادار به قطع رابطه با بانک‌های ایرانی کند. از این ‌رو، با قرار دادن نام بانک های ایرانی در فهرست تحریم های خود مقرر داشت که بانک های غیرآمریکایی در صورت ارائه خدمات به بانک های ایرانی مزبور، نمی توانند با بانک های آمریکایی روابط کارگزاری داشته باشند.

با توجه به اهمیت نظام مالی آمریکا و نقش بانک های آمریکایی در تسویه دلار آمریکا، اکثر بانک های غیرآمریکایی که قبلاً با بانک‌های ایرانی روابط کارگزاری داشتند روابط خود با بانک‌های ایرانی را قطع کردند. یکی از دستاوردهای برجام این است که تمامی مقرراتی که بانک های غیرآمریکایی را مکلف به قطع روابط کارگزاری با بانک‌های ایرانی می‌کردند رفع شده‌اند و اکنون، هیچ بانک غیرآمریکایی به دلیل ارائه خدمات کارگزاری به بانک‌های ایرانی از دسترسی به نظام مالی آمریکا محروم نخواهد شد. این بدان معناست که بانک‌های ایرانی می‌توانند روابط کارگزاری خود را با بانک‌های خارجی معتبر برقرار کنند و تعداد روابط کارگزاری بانک‌های ایرانی که در دوران تحریم ها به طور بی‌سابقه ای کاهش یافته بود، به تدریج به سطح مطلوب باز خواهد گشت. تدریجی بودن بازگشت روابط کارگزاری، دلایل متعددی دارد که یکی از آنها فرایندهای پیچیده و طولانی اجرای استانداردها و ضوابط بین ‌المللی فعالیت های بانکی است که بعد از بحران مالی سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۰۷ تشدید شده اند.

در ادامه این گزارش اقدامات بانک ها و روند تغییر روابط کارگزاری شان با بانک های خارجی بررسی می شود:

بانک ملی

در بانک ملی از ابتدای بهمن ۱۳۹۴ و اندکی پس از اجرایی شدن برجام تا پایان شهریور ۱۳۹۵ این بانک با ۲۵ بانک خارجی روابط کارگزاری داشته و برای برقراری روابط با ۱۰۱ بانک دیگر نیز در حال مذاکره بوده است. اما برآورد صورت گرفته حاکی از آن است که بانک ملی در سال ۱۳۹۵ در مجموع موفق به برقراری ارتباط با ۳۰ بانک شده و مذاکره را با ۱۱۰ بانک در دستور کار داشته است.

بانک کشاورزی

بانک کشاورزی اما در سال  ۱۳۹۲ با ۷ بانک ۱۶ رابطه کارگزاری داشته به این معنا که نزد ۷ بانک تعدادی حساب ارزی داشته است. در سال ۱۳۹۳، تعداد این بانک ها تغییری نکرده اما روابط کارگزاری با کاهش ۵۰ درصدی به ۸ رسیده است. در سال ۱۳۹۴ اما این بانک موفق شده که تعداد رابطه های کارگزاری اش را با رشد چشمگیر به ۵۰ رابطه با ۹ بانک برساند. این رقم تا پایان شهریور ۱۳۹۵ به ۵۴ رابطه با ۱۲ بانک رسیده است. البته برآورد بانک کشاورزی نشان از افزایش تعداد ۹۹ رابطه کارگزاری با ۲۱ بانک برای کل سال ۱۳۹۵ بوده است.

بانک صنعت و معدن

در بانک صنعت و معدن در سال ۱۳۹۲ سه رابطه کارگزاری با سه بانک چینی، عراقی و روسی برقرار بوده که این تعداد در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ نیز ثابت بوده است. اما پس از اجرایی شدن برجام تا پایان شهریور ماه ۱۳۹۵؛ این بانک موفق شده ۶۰ رابطه کارگزاری را با ۶۰ بانک از کشورهای آلمان، ایتالیا، اسپانیا، بلژیک، اتریش، فرانسه، انگلیس، چین، کره جنوبی، هند، ترکیه، امارات متحده عربی، روسیه، اکراین، چک، اسلواکی، مجارستان، سوئیس، عراق، تاجیکستان، ارمنستان، مالزی برقرار کند.
آنطور که این بانک اعلام کرده تا بهمن ماه ۱۳۹۵ تعداد کارگزاران خارجی به ۷۱ بانک افزایش یافته که پیش بینی شده که این تعداد با اضاقه شدن بانک هایی از الجزابر و تایلند تا پایان سال ۱۳۹۵ به ۷۵ بانک رسیده باشد.

بانک توسعه صادرات

بانک توسعه صادرات نیز دستاورد قابل توجهی در این زمینه داشته است به طوری که از سال ۱۳۹۲ تا ۴ تعداد روابط کارگزاری با ۶، ۱۲، و ۱۴ بانک برقرار بوده است که این تعداد تا پایان شهریور ۱۳۹۵ به ۷۵ رابطه با کارگزاری با ۷۵ بانک رسیده است.

بانک تجارت

بانک تجارت نیز در سالهای ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ تنها دارای یک کارگزار بوده اما از بهمن ماه ۱۳۹۴ تا پایان شهریور ۱۳۹۵ موفق به برگزاری رابطه با ۶۵ کارگزار فعال شده است.

بانک مسکن

روابط کارگزاری بانک مسکن نیز طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ محدود به ۵ بانک از کشورهای ترکیه، چین، کره جنوبی، ژاپن و امارات متحده عربی بوده است، اما پس از اجرای برجام، ۱۱ رابطه کارگزاری با کشورهای آلمان، اسپانیا، بلژیک، اتریش، سوئیس و تایلند برقرار شده است. همچنین برآورد این بانک حاکی از آن است که تعداد رابطه های کارگزاری این بانک تا پایان سال ۱۳۹۵ به ۱۵ رابطه رسیده است.

بانک ملت

در بانک ملت نیز در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ تعداد ۱۲ رابطه کارگزاری برقرار بوده که به دلیل تحریم سیستم سوئیفت مبادله‌ها محدودشده بود. این آمار در سال ۱۳۹۴ به ۴۵ کارگزار افزایش یافته است.