بازار سیاه «اپل»
احمد میرخدائی
طرح مبارزه با موبایل قاچاق که قرار بود با اجرای رجیستری از اول مرداد آغاز شود و اول‌بار هم دامن برند گران‌قیمت آمریکایی را گرفت، هنوز تکلیف بازار را روشن نکرده است. کاسبان بازار موبایل می‌گویند اگر بحث قاچاق و نداشتن نمایندگی رسمی مطرح است، بیشتر گوشی‌ها مشمول این طرح می‌شوند و اگرچه فعلا جمع‌آوری گوشی‌های همراه برند آمریکایی برجسته شده اما زیاد طول نمی‌کشد بقیه برندها هم به این سرنوشت دچار شوند. از دیگر سو برخی از کسبه معتقدند این طرح عاقبتی ندارد و فقط فیلمی است که پشت پرده آن، مافیایی از جنس مافیای موبایل دوره احمدی‌نژاد جا خوش کرده. کسبه بازارهای موبایل تهران معتقدند این طرح بازار را شلوغ‌تر کرده اما بیشتر مشتریان دست‌به‌عصا و سرگردان هستند و از آنجا که نمی‌دانند قرار است چه اتفاقی بیفتد، برخی برای خرید حریص شده‌اند و برخی بی‌میل. حال و کار فروشندگان این بازار هم چندان بی‌شباهت به حال خریداران نیست؛ به‌خصوص که اصل این طرح می‌تواند دامنگیر اغلب برندهای موبایل شود و با این حساب، کار و کاسبی آنها به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. گرچه گوشی‌های همراه برند پرطرفدار آمریکایی از بازار جمع شده اما کافی است در بازار موبایل، خود را مشتری خرید گوشی‌های برند ممنوعه نشان دهید تا فروشنده‌های واقعی به شما سیگنال بدهند. کاسب‌های بازار موبایل گرچه در اولین برخورد، هیچ‌کدام بروز نمی‌دهند که فروشنده گوشی‌های ممنوعه باشند اما در کل دو دسته هستند؛ دسته اول که قاطعانه می‌گویند فروش این گوشی‌ها قانونی نیست و واقعا هم نمی‌فروشند و دسته دوم که آنها هم می‌گویند فروش ممنوع است اما اگر برایشان مسجل شود که خریدار هستید، در مقام فروشنده‌ای خوشرو با شما برخورد می‌کنند.
هراس از الزام رجیستری برای دیگر برندها
مغازهداری که خود را تابع قانون معرفی می‌کند، با تأکید بر اینکه فروش گوشی قانونی را ترجیح می‌دهد تا خیال خودش هم تخت باشد، می‌گوید: دو روز است که خرید و فروشی برای این گوشی‌ها نداشته و تا تکلیف قانونی مشخص نشود، نه می‌خرد و نه می‌فروشد اما «مسئله اینجاست که فقط این برند آمریکایی نیست که نمایندگی ندارد و باقی برندها هم اکثرا همین وضع را دارند. ترس ما از این است که طرح رجیستری مشمول همه برندها شود و به کل کاسبی ما صدمه بزند؛ هر چند سال یک‌‌بار، مردان قانون سری به صنف ما موبایل‌فروش‌ها می‌زنند و کار و کاسبی را کساد می‌کنند اما آخرش هیچ اتفاقی نمی‌افتد. مثلا حالا خودشان گفته‌اند از فلان روز گوشی‌های فلان برند قاچاق را جمع می‌کنیم و اپراتورهای تلفن همراه هم از آن تاریخ به بعد به این گوشی‌ها سرویس ارائه نمی‌کنند اما دو، سه روز از موعدشان گذشته و هیچ اتفاقی نیفتاده است. در همین بازار، چندین مغازه هستند که همین گوشی‌های ممنوعه را با قبول ریسک می‌فروشند و البته در ازای این ریسک، پول بیشتری هم می‌گیرند اما مغازه‌هایی مثل ما هم کم نیستند که برایشان حرف قانون مهم است اما انصاف نیست که قانون ما را بلاتکلیف کند».
همیشه راهی برای مساعدت هست
فروشگاه جادار و پرنور است؛ سر هر میز مشتریانی ایستاده‌اند و گوشی‌های همراه را سبک‌سنگین می‌کنند و در کنار هر دو، سه میز نیز یک فروشنده با لباس فرم، آماده پاسخ‌گویی به آنهاست. از دو، سه فروشنده‌ای که درباره محصولات اپل سؤال می‌کنم جواب قانع‌کننده‌ای نمی‌دهند و پاسخ‌گویی را به مدیر فروشگاه حواله می‌دهند که پشت پیشخوانی با مارک این برند آمریکایی ایستاده و چیزی می‌نویسد. جوان آرام و صبوری به نظر می‌رسد، می‌گوید: «گوشی‌هایی که قبل از اجرای طرح رجیستری موبایل، سیم‌کارت خورده باشند، کد شناسایی (IMEI) آنها ثبت شده و قاچاق تلقی نمی‌شوند. بعد از این حرف، همین‌طور که گوشی آیفون ٦ را تکان می‌دهد، با کلماتی شمرده‌شمرده می‌گوید: «این، یعنی، استثنا و استثنا یعنی راه برای مساعدت باز است. به نظر من اینکه حالا این‌قدر سخت گرفته‌اند، زیاده‌روی است و خیلی طول نمی‌کشد تا راهی هم برای رجیستری گوشی‌های قاچاق باز شود».
پای پول‌های کثیف درمیان است
وقتی به او می‌گویم متوجه منظورش نشدم، صدایش را صاف می‌کند و می‌گوید: «ببین! الان می‌گویند چون اپل نمایندگی رسمی ندارد، جلو فروش محصولاتش را گرفته‌ایم و تا نمایندگی نزند این ممنوعیت ادامه دارد. جدا از اینکه کمپانی اپل، اصالتا آمریکایی است و عده‌ای اساسا اجازه نمی‌دهند شرکت‌های آمریکایی در ایران نمایندگی بزنند، بخش عمده برندهای تلفن همراه در ایران نمایندگی ندارند و بیشترشان قاچاقی می‌آیند پس برخوردها فقط به دلیل نمایندگی‌نداشتن نیست. جدا از این، الان تعرفه واردات قانونی گوشی فقط پنج درصد است و ٩ درصد هم از آن مالیات ارزش افزوده می‌گیرند؛ یعنی کسی که به‌طورقانونی گوشی موبایل وارد کند، ١٤ درصد بیش از قاچاقچی هزینه می‌دهد اما درواقع قاچاقچی هم هزینه‌هایی می‌پردازد تا گوشی وارد کشور شود ضمن اینکه ریسک هم می‌کند. به نظر من که فروشنده گوشی تلفن همراه هستم، در این رابطه سود قاچاقچی از واردکننده قانونی اگر کمتر نباشد، بیشتر نیست اما مطمئن باشید اگر تعرفه را صفر کنند و حتی یارانه واردات هم بدهند باز هم گوشی قاچاق وارد می‌کنند، چراکه عده‌ای مجبور هستند پول‌هایی که در خارج درمی‌آورند را با واردات کالای قاچاق به کشور بیاورند. باندهایی که پشت‌سر ماجرای قاچاق صادراتی هستند و کسانی که پول‌های کثیف درمی‌آورند، مجبور هستند برای واردکردن پولشان به کشور، کالاهای قاچاقی وارد کنند که روی زمین نماند و سریعا نقد شود، چه چیز بهتر از گوشی تلفن همراه که هم قیمتش بالاست، هم مشتری دارد و هم حجمی ندارد.
فروش گوشی نو در لوای کارکرده
در برخی فروشگاه‌های بازار موبایل ایران، می‌توانید گوشی‌های کارکرده برند آمریکایی را روی میزهای فروشگاه ببینید و حتی با آنها کار کنید اما وقتی از فروشنده می‌خواهید یک دستگاه آک را به شما بفروشد، با این پاسخ مواجه خواهید شد: «فروش صفر این گوشی‌ها ممنوع است». فقط کافی است به آنها بفهمانید که خریدار هستید آن‌وقت با شما راه می‌آیند. یکی از فروشندگان، گوشی صفر را حدود ١٦٠ هزار تومان گران‌تر از روزهای قبل از طرح می‌فروشد؛ البته به شرط فعال و رجیستری‌بودن. می‌گوید: «من کسی را دارم که گوشی‌ها را رجیستری کند؛ شما کاری نداشته باش، گوشی فعال و روشن تحویل بگیر و پول را بده». فروشنده بعدی هم گرچه مخفیانه این گوشی‌ها را می‌فروشد، اما روراست‌تر است و ٦٠ هزار تومان ارزان‌تر از مغازه قبلی می‌فروشد. او می‌گوید اجرای طرح رجیستری تا پنجم مرداد تمدید شده و هر گوشی‌ای که سیم‌کارت بخورد، خودبه‌خود رجیستری می‌شود. مغازه‌دار دیگری می‌گوید اگر گوشی را بخواهید، با پیک برایتان ارسال می‌کنم. گوشی را فعال تحویل می‌دهد اما اگر بعد از اجرای طرح رجیستری غیرفعال شد، مسئولیت آن را نمی‌پذیرد البته با دریافت ٢٠ درصد قیمت گوشی، آن را گارانتی می‌کند و چنانچه گوشی غیرفعال شد، مسئولیت فعال‌کردن دوباره آن را می‌پذیرد.
نمایندگی پلمب‌شده، باز است
از نیروهای حراست بازار موبایل و از یکی، دو مغازه‌دار آدرس نمایندگی پلمب‌شده اپل را می‌پرسم. فروشگاه بزرگ این نمایندگی در گوشه شمال شرقی طبقه دوم مجتمع، تقریبا خالی اما باز است. چندی پیش رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی درباره اقدام ستاد مبارزه با قاچاق کالا در پلمب فروشگاه‌های عرضه محصولات کمپانی اپل، اظهار کرده بود: این موضوع مربوط به همه فروشگاه‌ها نبوده و فقط نمایندگی دو شرکت واردکننده محصولات اپل در ایران پلمب شده است. به گزارش مهر، غلامحسین کریمی گفته بود فعالیت نمایندگی دو شرکت واردکننده محصولات اپل در ایران که به صورت غیررسمی از طریق هنگ‌کنگ و دوبی نسبت به اخذ نمایندگی آیفون اقدام کرده بودند، با پایان‌یافتن اعتبارنامه آنها و تمدیدنشدن مجوزشان، متوقف شده است؛ چیزی که در مراجعه به بازار موبایل، ازسوی مدیر این فروشگاه تکذیب می‌شود. او می‌گوید هنوز نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی بیفتد و این نمایندگی هم تا پیش از مشخص‌شدن قانون، همه محصولات این برند را جمع کرده و عرضه نمی‌کند.
مارگزیده‌های علاءالدین
مجتمع تجاری علاءالدین چند صد متر بالاتر از بازار موبایل ایران و روبه‌روی بازار «چارسو»، یکی دیگر از بازارهای موبایل پایتخت است که با مغازه‌های جمع‌وجور، شلوغ‌تر از دو بازار دیگر به نظر می‌رسد. اتفاق جالبی که می‌افتد پایین‌کشیدن کرکره مغازه‌های فروشنده محصولات اپل با دیدن مأموران نیروی انتظامی و دوربین صدا‌وسیماست. وقتی خودروی نیروی انتظامی مقابل ورودی علاءالدین ترمز می‌کند، سریعا دو، سه مغازهداری که متوجه حضور خودرو پلیس می‌شوند کرکره را پایین می‌کشند و در جمعیت گم می‌شوند. وقتی علت را جویا می‌شوم، پیرمرد نوشا‌به‌فروش جلو مجتمع که گویی حواسش به آمدوشد پلیس‌ها هم هست، می‌گوید: «اینها مثل مارگزیده‌هایی هستند، که از ریسمان سیاه‌وسفید می‌ترسند. اگر مأمورها بریزند و جنسشان را ببرند، باید بیایند مثل من دوغ و نوشابه بفروشند».
هنوز آنتن برند قاچاق بالاست
وضعیت کلی بازار علاءالدین تقریبا عادی است گرچه به نظر فروشندگان تعداد آدم‌هایی که این‌روزها به بازار موبایل می‌آیند افزایش پیدا کرده. یکی از مغازه‌داران می‌گوید اینها نصفشان مأمور لباس‌شخصی هستند و آمده‌اند مچ بگیرند اما همکارش میان حرفش می‌پرد و می‌گوید این مردم فقط آمده‌اند خبر دست‌اول گیر بیاورند تا اگر تشخیص دادند گوشی گران می‌شود، سریعا بخرند. گویا این مغازه‌دار با اصل ماجرا مشکلی ندارد. می‌گوید من گوشی می‌فروشم و حاشیه سود خوبی هم دارم؛ برایم اصلا اهمیتی ندارد که گوشی چطور هزار کیلومتر از مرز تا اینجا می‌آید اما خیلی مهم است که وقتی بار خریدم، بعدش خیالم راحت باشد. حالا طرح گذاشته‌اند که گوشی قاچاق را از بازار جمع کنند اما هنوز این گوشی‌ها آنتنشان بالاست و قیمتشان هم بالا می‌رود. به اعتقاد او، تا چندروز دیگر حداقل ٢٠ درصد به قیمت این گوشی‌ها اضافه می‌شود چراکه طرح مقابله با قاچاق بدون اینکه اول مسیر واردات قانونی را باز کند، اجرائی شده و همین مسئله جنس را کم کرده درحالی‌که مشتری طالب آن است. اول باید چاه را کند، بعد منار را دزدید!
یادی از شامورتی‌بازی دولت احمدی‌نژاد
کسبه‌ای میان‌سال که کار مغازه را به شاگردها سپرده و خودش زیر کولر لمیده، می‌گوید: «سابقه ممنوع‌کردن گوشی‌های قاچاق بحث دیروز و امروز نیست، از ۱۰ سال پیش قرار بوده گوشی‌های قاچاق آنتن‌دهی نداشته باشند اما این کار عملی نمی‌شود. حالا هم می‌گویند اجماعی حاصل شده و پای گوشی‌های قاچاق را از بازار می‌برند اما هرکسی یادش نباشد، من خوب یادم هست که در دولت احمدی‌نژاد چه شامورتی‌بازی‌ای سر تعرفه موبایل درآوردند و چه آدم‌هایی یک‌شبه بالاشهرنشین شدند.
حالا هم اصلا کاری به این ندارند که بیشتر موبایل‌ها در ایران نمایندگی ندارند، فقط گیر داده‌اند به اپل. خب معلوم است که پشت پرده ماجرا خبرهایی است و فقط به‌نفع یک عده افراد خاص می‌شود.
کار کُره‌ای‌هاست
بازار چارسو با مغازه‌هایی دلباز و مدرن. روی درودیوار هر مغازه‌ای اسم‌ورسم و نشان یک یا چند برند خارجی دیده می‌شود. یکی از مغازه‌ها کلا به یک برند کره‌ای گوشی تلفن همراه اختصاص دارد. فروشنده مغازه روبه‌رو از پشت دخل انگشتش به سمت آن مغازه نشانه می‌رود و می‌گوید کار، کار همین‌هاست. کره‌ای‌ها بازار لوازم خانگی و خودرو را که گرفتند، حالا می‌خواهند بازار موبایل را هم کاملا بگیرند. من کاری ندارم که اپل گوشی خوبی هست یا نه اما بیشتر برندهای گوشی‌های موبایل در ایران نمایندگی ندارند و دیر یا زود طرح رجیسترینگ دامنگیرشان می‌شود و هرچه حضور این برندها در بازار کمتر شود، جولان برندهای کره‌ای که نمایندگی دارند بیشتر می‌شود.
باور نمی‌کنم فقط به‌خاطر مردم باشد
فروشنده دیگری در بازار چارسو کل طرح را یک بازی می‌داند. او نیز به این طرح بدبین است و به افزایش تعرفه واردات موبایل در دولت احمدی‌نژاد اشاره می‌کند. می‌گوید: «در دولت قبل تعرفه واردات موبایل را از چهار درصد یکباره ١٥ برابر افزایش دادند و گفتند برای حمایت از تولید داخلی است، اما هیچ‌کسی حواسش به واردات محموله بزرگی از موبایل نبود که پیش از قانون افزایش تعرفه موبایل وارد کشور کردند. اینها با تصمیمی که دولت گرفت، یکه‌تاز بازار شدند اما به همین یکه‌تازی هم راضی نبودند و می‌خواستند تک‌پر باشند.
بعد که بقیه واردکننده‌ها با همین تعرفه بالا گوشی وارد کردند و جنسشان به بازار رسید، دوباره تعرفه را پله‌ای کم کردند و باز هم رساندند به چهار درصد تا اینها را ورشکست کنند. حالا آن باند مافیایی که در آن زمان دولت برایش تعرفه را هزارو ٥٠٠ درصد افزایش داد کجاست. من باور نمی‌کنم این همه بگیروببند در بازار موبایل فقط برای این باشد که ایرانی‌جماعت گوشی اپل بدون نمایندگی دستش نگیرد. از کی مردم این‌قدر مهم شده‌اند؟ مگر خود نماینده مجلس ما که کلی هم ضدآمریکایی بود گوشی اپل نداشت؟ چطور حالا یک‌شبه مردم مهم شده‌اند؟ مطمئنم می‌خواهند راه را برای یک آقازاده باز کنند که در پشت پرده، نمایندگی اپل را بگیرد و برایش بازار انحصاری بسازند».
منبع: شرق