روستاها و گردشگاه‌های طبیعی در نوروزی که گذشت یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی بودند که گردشگران را به خود جذب کردند؛ امری که به گفته مسوولان درآمد خوبی را نصیب روستاهای مقصد گردشگری کرده است. با این همه اما بسیاری از پژوهشگران معتقدند گردشگری در کنار عواید اقتصادی که برای جوامع محلی و به‌ویژه روستاها دارد، می‌تواند آسیب‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را نیز به دنبال داشته باشد. برخی از اقتصاددانان دریافت عوارض و مالیات از گردشگران ورودی به مناطق طبیعی و روستایی و بهره‌گیری از توان روستاییان برای مدیریت این عوارض در راستای پاکسازی منطقه را یکی از راه‌هایی می‌دانند که می‌تواند بخشی از این هزینه‌ها را جبران کند.
از دیگر سو، نتایج یک پژوهش نیز با تاکید بر اینکه گردشگری روستایی این ظرفیت را در اختیار روستاهاي داراي منابع گردشگري قرار ‌می‌دهد که با استفاده از فرصت پدید آمده، خود براي آینده توسعه روستای خود مشارکت و برنامه‌ریزی کنند، 4 مولفه توسعه موفقیت‌آمیز گردشگری روستایی را ذکر کرده است.به گزارش «دنیای اقتصاد» این پژوهش که به‌تازگی از سوی مرضیه هادی‌پور، رباب لاسمی‌پور و آسیه اسماعیلی صورت گرفته، با برشمردن مشکلات موجود در ساختار مدیریت روستایی در زمینه گردشگری و تاکید بر لزوم مشارکت مردم در این خصوص، مشارکت و آموزش مستمر جامعه میزبان و جامعه گردشگران، حفاظت محیط زیست از سوی جامعه میزبان و جامعه گردشگران، هدایت سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در ایجاد زیرساخت‌ها در چارچوب برنامه‌ریزی منطقه‌ای و محلی همراه با نظارت دولت و در نهایت ایجاد جاذبه و فعالیت‌های جدید در کنار جاذبه‌های اصلی برای حفظ جذابیت روستای هدف گردشگری را 4 مولفه توسعه موفقیت‌آمیز گردشگری روستایی عنوان کرده است.

مشکلات مدیریت گردشگری روستایی
صاحب‌نظران و محققان پس از بررسی تجارب کشورها، بر نقش پررنگ جوامع محلی به عنوان جامعه میزبان در موفقیت فعالیت‌های گردشگری در منطقه تاکید دارند و از آن به‌عنوان اصلی‌ترین عنصر توسعه این‌گونه فعالیت‌ها یاد می‌کنند. براساس همین نتایج، آنها معتقدند در نواحی کم‌تر توسعه‌یافته و از جمله در نواحی روستایی، توسعه گردشگری باید در وهله نخست، پاسخی برای برآورده ساختن نیازهای اقتصادی ساکنان داشته باشد و در این میان فقر و بیکاری دو مشکل عمده این نواحی محسوب می‌شوند که توسعه فعالیت‌های گردشگری باید بتواند در کاهش این مشکلات ثمربخش باشد.بررسی محققان طی پژوهشی دیگر نشان می‌دهد روستاییان هرجا که پای منافع مالی در میان باشد، سریعا به صورت صوری و ظاهری حضور پیدا می‌کنند؛ درحالی که باید به آنها آموزش داد که منافع و مزایای درآمد از راه گردشگری بسیار فراتر از چیزی است که آنها تصور می‌کنند. در واقع باید به آنها مسوولیت داد و آنان را عملا درگیر کارهای عمرانی کرد.طبق نتایج پژوهش مذکور، نبود مدیریت تخصصی و جامع یکی از مشکلات موجود در ساختار مدیریت روستایی است. اغلب روستاییان و مردم بومی اطلاعات و دانش و تجربیات اندکی نسبت به گردشگری روستایی دارند. از سوی دیگر، مشکل بازاریابی، کمبود زیرساخت‌ها، محدودیت‌های فصلی برای گردشگری روستایی، بازده طولانی‌مدت سرمایه‌گذاری، پایین بودن اطلاعات روستاییان از علایق گردشگران و کمبود آموزش‌های لازم درخصوص معرفی و شناخت بیشتر فعالیت‌های گردشگری در مناطق روستایی از دیگر مشکلات ساختاری مدیریت گردشگری روستایی به شمار می‌روند.

مشارکت مردم بومی در توسعه گردشگری
پژوهش مورد بحث، اتکاي اساسی رهیافت توسعه پایدار را جامعه مدنی عنوان کرده و آن را در واقع نهادهاي مستقل، خودجوش و مختاري دانسته که فضاي بین دولت متمرکز و پراکنده را پر می‌کند و اختیارات را با پاسخگويی مسوولان و مشارکت مردم با تاکید بر محیط طبیعی همراه می‌سازد؛ این یعنی گردشگری پایدار در مناطق توریستی نتیجه رابطه سه‌گانه میان گردشگری، مردم و محل سکونت آنها، مسافرت‌ها و صنعت گردشگری است.براساس یافته‌های این تحقیق، در سال‌های اخیر برای پاسخگویی به تهدیدها و آسیب‌های گردشگری، موضوع گردشگری پایدار مورد توجه محققان و مجریان امر گردشگری قرار گرفته است که در آن بر سه نکته مهم تاکید می‌شود:

1- کیفیت که می‌تواند تجربه‌ای عالی به گردشگر ارائه دهد و همچنین باعث بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان و حفظ محیط شود.
2- حفظ و دوام منابع طبیعی و فرهنگ جامعه میزبان که منشأ تجربیات ارزنده است.
3- تعادل بین نیازهای گردشگران، حمایت از محیط‌زیست و جامعه محلی برقرار شود.

سهیم شدن در تصمیم‌گیری برای برنامه‌ریزی در میان گروه‌های ذی‌نفع متعدد به‌طور عمده یک مفهوم اصلی در رویکردهای برنامه‌ریزی گردشگری محسوب می‌شود؛ اگرچه در حوزه مشارکت، تاثیرات مشارکت‌کنندگان و گروه‌های درگیر متغیر است. به علاوه سهیم شدن در تصمیم‌گیری در برنامه‌ریزی به عنوان یک روش برای رسیدن به توسعه گردشگری پایدار و ایجاد تعادل در توزیع منافع مرتبط با گردشگری در میان گروه‌های ذی‌نفع متعدد تلقی می‌شود.حالا به گزارش «دنیای اقتصاد» استفاده از روش مشارکت‌محور به‌عنوان یک سیاست مهم در ارتقای شرایط محیطی تلقی می‌شود که لازم است در هر برنامه عمرانی از جمله برنامه‌ها و طرح‌هایی که با هدف رشد و گسترش صنعت گردشگری روستایی صورت می‌گیرد، از مشارکت ساکنان روستا و نهادهای مردمی آن متناسب با شرایط محیطی استفاده شود. با درنظر گرفتن مبانی و اصول گردشگری پایدار در مناطق روستایی می‌توان بین جامعه میزبان، جامعه گردشگران، تورگردانان و محیط طبیعی روستا در راستای پایداری و انتفاع کلیه اجزا تعادل برقرار ساخت.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۷۳۵