علی سرزعیم-اقتصاددان
چندی قبل بانک مرکزی اقدام به پیش‌فروش سکه در قیمت‌های قطعی کرد. با توجه به این‌که قیمت سکه تقریباً سه‌برابر شده است برای همه آشکار شده است که این کار اقدام غلطی بوده است. زیرا موجب شد درآمد مفت و هنگفتی به جیب خریداران سکه برود و بانک مرکزی این درآمد را از دست بدهد. اگر به خاطر داشته باشیم در آن مقطع قیمت سکه افزایش یافته بود و التهابات سکه موجب شده بود تا فشار به بانک مرکزی زیاد شود تا با عرضه سکه قیمت را متعادل کند.
امروزه دقیقاً همین خطا در عرضه خودرو مطرح شده است. با توجه به افزایش نرخ ارز، قیمت دارایی از جمله خودرو افزایش یافته است و این امر فشارهای سیاسی روی دولت را به شدت بالا برده است و عده‌ای دولت را تحت فشار گذاشتهإاند تا با پیش‌فروش قطعی خودرو در این بازار قیمت‌ها را کنترل کند، غافل از این‌که این افزایش نرخ ناشی از سوداگری است و با این کارها مهار نمی‌شود. همان‌طور که پیش‌فروش سکه باعث شد تا درآمد مفت و هنگفتی نصیب افرادی شود، پیش‌فروش خودرو در قیمت‌هایی که پایین‌تر از بازار است و ربطی به قیمت در زمان تحویل ندارد، رانت و درآمد مفتی را نصیب خریداران خودرو خواهد کرد. لازم نیست تا اقتصاد خوانده باشیم تا وجود رانت در این بازار را درک کنیم بلکه کافی است به رفتارهای مردم نگاه کنیم!
هجوم شدید مردم برای ثبت‌نام خودرو نشان می‌دهد یک جای کار اشکال دارد. مردم رانتی را دیده‌اند که به آن هجوم برده‌اند. دقیقا به همین دلیل خودروسازان مجبور شده‌اند محدودیت روی تعداد خرید و عدم امکان انتقال تا یک‌سال را شرط کنند.
در کتاب‌ها و کلاس‌های اقتصاد مقدماتی گفته می‌شود، هرجا تقاضا بیشتر از عرضه است معلوم است که قیمت‌ها در قیمت تعادلی نیستند. راه‌حل بدیهی بالا بردن قیمت تا قیمت تعادلی است یعنی جایی که عرضه با تقاضا برابر شود. دولت به جای این‌که از افزایش قیمت خودرو وحشت‌زده شود و سعی کند رانت ایجاد کند و این رانت را تا حد امکان برابر بین خریداران توزیع کند، بهتر است رانت ایجاد شده را خود به شکل مالیات بردارد و به اقشار فقیری که در شرایط اخیر دچار مشکل شده‌اند توزیع کند یا حداقل تعهدات برجا مانده‌اش را تادیه کند.