توصیه اکونومیست به تحلیلگران

روی رکود اقتصادی سال 2020 شرط نبندید

اگرچه در پایان سال 2019 شاخص‌های کلان اقتصادی در اغلب اقتصادهای بزرگ جهان چندان امیدوارکننده نبوده‌اند، اما لزوماً تحلیلگران معتقدند که نمی‌توان با اطمینان گفت که اقتصاد جهانی در سال 2020 گرفتار یک رکود دیگر خواهد شد.

یکی از معدود اقتصاددانانی که می‌دانست یک لطیفه خوش‌ساخت می‌تواند تأثیرگذارتر از چندین صفحه محاسبات پیچیده ریاضیاتی باشد، «پل ساموئلسون» فقید بود.

از جمله لطیفه‌های معروف اقتصادی که در اواسط دهه 1960 میلادی رواج یافت، این بود که سقوط شاخص بازارهای سهام، به پیش‌بینی 9 رکود از 5 رکود اخیر منجر شده است! البته می‌توان گفت این لطیفه اقتصادی به‌خوبی درباره وضعیت بازارهای مالی در سال 2020 نیز صدق می‌کند.

پل ساموئلسون یکی از معماران اصلی فرضیه بازارهای کارآ (efficient-market hypothesis) بود؛ فرضیه‌ای که می‌گوید قیمت سهام، نفت و ارز را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. پیش‌بینی‌ناپذیر بودن چنین قیمت‌هایی به این دلیل است که اثر رویدادهای سیاسی و اقتصادی از قبل در آنها منعکس شده است. پیش‌بینی کردن بازارها مانند این است که بخواهیم درباره پیش‌بینی‌ها دست به پیش‌بینی بزنیم. اگر این کار آسان بود، همه ما ثروتمند می‌شدیم.

با این حال، درست نیست که فکر کنیم تلاش برای پیش‌بینی بازارها اساساً یک تلاش بیهوده و عبث است. هنوز هم می‌توان نکات مفیدی درباره روند احتمالی بازارها در سال 2020 بیان کرد. برای شروع می‌توانیم نگاهی کلی به چشم‌انداز اقتصادی جهان در سال آینده داشته باشیم. شاخص‌های کلان اقتصاد جهانی نشان از تداوم روند کاهش نرخ رشد تولید ناخالص جهان دارند و ترس از بروز رکود در آمریکا نیز افزایش یافته است. تداوم چنین نگرانی‌هایی احتمالاً باعث می‌شود که بازارهای سهام برای مدتی تحت تأثیر قرار گیرند. اما در عین حال دلایل کافی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد نگرانی‌ها از بروز رکود احتمالاً در ادامه سال آینده کاهش خواهد یافت. شاید سورپرایز بزرگ سال 2020 این باشد که روند بهبود بازارهای به‌سرعت آغاز شود.

در حال حاضر نگرانی سرمایه‌گذاران را به‌وضوح می‌توان از روی آوردن آنها به خرید اوراق قرضه دولتی کشورهای ثروتمند جهان تشخیص داد زیرا این اوراق قرضه جزو مطمئن‌ترین دارایی‌ها هستند. در آلمان و سوئیس نرخ بهره نه‌تنها برای سپرده‌های کوتاه‌مدت، بلکه برای اوراق قرضه‌ای که سررسید آنها نزدیک باشد، منفی است. بازدهی اوراق قرضه 10 ساله اکنون پایین‌تر از نرخ بهره کوتاه‌مدت است. در گذشته چنین وضعیتی نشانه بارز و قابل‌اتکایی از احتمال آغاز یک رکود اقتصادی محسوب می‌شد.

بر اساس نظرسنجی اخیر «بانک آو آمریکا» حدود 40 درصد از مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آمریکا انتظار دارند که در سال آینده یک رکود اقتصادی رخ دهد. درصد مشابهی از مدیران شرکت‌کننده در این نظرسنجی بر این باورند که جنگ تجاری بین آمریکا و چین هرگز حل‌وفصل نخواهد شد. نتایج نظرسنجی‌ها انجام‌شده درباره اطمینان صاحبان کسب‌وکارها نیز به همین اندازه ناامیدکننده است.

در چنی شرایطی، یک سؤال بزرگ برای بازارهای جهانی در سال 2020 این است که آیا نکته مثبتی در چشم‌انداز اقتصاد جهانی وجود دارد که بتواند اندکی خوش‌بینی را بر بازارها حاکم کند. در ماههای نخست سال 2020 انتظار شنیدن خبرهای خوب زیادی را نداشته باشید؛ نشانه‌های افت شدید شاخص‌های اطمینان کسب‌وکار احتمالاً به‌زودی تأثیر خود را بر شاخص‌های اطمینان مصرف‌کننده نیز نشان خواهد داد. از طرفی افزایش ترس از بروز رکود باعث افزایش فشار بر قیمت سهام خواهد شد. بازدهی اوراق قرضه در آمریکا نیز بیش از پیش افت کاهش می‌یابد و در اروپا نیز بازدهی اوراق قرضه بلندمدت همچنان در قلمرو منفی پیشروی خواهد کرد.

اما بعید است که این یک مصیبت ابدی باشد. نیروهایی برای مقابله با این وضعیت وجود دارد که یک از این نیروها، سیاست پولی است. البته منتقدان حق دارند بگویند که نرخ بهره همین حالا به‌اندازه‌ای پایین است که بانک‌های مرکزی دیگر مهمات کافی برای مقابله با رکود و به حرکت درآوردن اقتصاد در اختیار ندارند. اما در عین حال کاهش نرخ بهره در آمریکا و چین و همچنین خرید اوراق قرضه از سوی بانک مرکزی اروپا باعث حفظ جریان ملایم اعتبار به سوی کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان خواهد شد و متعاقباً یک کف قیمتی را در بازارهای سهام ایجاد خواهد کرد.

البته برای اینکه روند کلی بازارهای مالی صعودی شود، احتمالاً لازم است که بازار خبرهای خوب بیشتری بشنود. اما حتی در این شرایط نیز عاقلانه نیست که علیه احیای اقتصاد جهانی در پایان سال 2020 شرط ببندیم. اگر بازدهی اوراق قرضه دولتی باز هم کاهش یابد، سیاستمداران از خواب بیدار خواهند شد و منطق تحریک اقتصاد از طریق ابزارهای مالی –از جمله کاهش مالیات‌ها و افزایش مخارج دولت از طریق استقراض- را خواهند پذیرفت. سیاست‌های مالی به این دلیل از مُد افتادند که اغلب در مواقع نامناسب به کار گرفته شدند زیرا به‌طور کالی سال‌ها طول می‌کشد تا سیاستمداران با چیز موافقت کنند.

اما با افزایش نگرانی‌ها از بروز رکود در سال 2020، فشارها بر سیاستمداران افزایش خواهد یافت و با اتخاذ سیاست‌های مالی تهاجمی از سوی آنها، قیمت سهام رشد خواهد کرد و بازدهی اوراق قرضه افزایش خواهد یافت. همان‌طور که پل ساموئلسون فقید حدود نیم قرن پیش گفته بود، بازارها در برخی سال‌ها مصیبت‌هایی را پیش‌بینی می‌کنند که در نهایت رخ نمی‌دهند. سال 2020 می‌تواند یکی از همان سال‌ها باشد.

اتاق ایران