تهیه و تدوین : خانم زهرا کاویانی
اظهارنظر کننده : آقای سیدمهدی حسینی دولت آبادی
ناظر علمی : آقای محمدرضا عبداللهی، آقای سیدعلی روحانی
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز در گزارشی با عنوان « تحلیل تغییرات شاخص قیمت‌ها و تورم تابستان سال 1397» با اشاره به نرخ تورم آورده است؛ نرخ تورم در سه‌ماهه تابستان 1397 در ادامه روند افزایشی خود که از بهار آغاز شده بود، به ارقام کم‌سابقه 5/5 درصد برای مردادماه و 6/1 درصد در شهریورماه رسیده است. بر این اساس نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه به 31/4 درصد رسیده است.
این گزارش می‌افزاید از سال‌های گذشته در پی افزایش قابل توجه نقدینگی و پیشی گرفتن رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) از تورم، هشدار برای افزایش نرخ تورم توسط کارشناسان ارائه شده که در گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به این موضوع پرداخته شده بود. در نتیجه روند فزاینده تورم در سال 1397 به دنبال افزایش نقدینگی در سال‌های گذشته است.
این گزارش با بیان اینکه در روند فزاینده تورم در تابستان 1397 دو دسته عوامل بلندمدت و کوتاه‌مدت بر تورم تأثیرگذار بوده‌اند، تصریح می‌کند که در میان عوامل بلندمدت، رشد نقدینگی مهم‌ترین عاملی است که باعث افزایش تورم شده و در میان عوامل کوتاه‌مدت نیز نرخ ارز به عنوان مهم‌ترین عامل افزایش نرخ تورم شناخته می‌شود.
این گزارش با بیان اینکه طی سال‌های 1393 تا 1396 نرخ تورم از رشد نقدینگی فاصله گرفته است، می‌افزاید که طی سال‌های 1358 تا 1392 نقدینگی به طور متوسط سالیانه 25/27 درصد رشد داشته و در این مدت نرخ تورم به طور متوسط سالیانه 19/96 درصد بوده است. این در حالی است که طی سال‌های 1393 تا 1396 نقدینگی به طور متوسط سالیانه 24/41 درصد رشد داشته و در مقابل نرخ تورم متوسط سالیانه 11/53 درصد بوده است.
براساس این گزارش بالا بودن نرخ سود بانکی حقیقی و افزایش سهم شبه‌پول از نقدینگی طی این سال‌ها موجب کاهش سرعت گردش پول شده و از علل اصلی فاصله گرفتن تورم از رشد نقدینگی بوده است. اما از اسفندماه روند افزایشی سرعت گردش پول شروع شد که تا تابستان ادامه یافت. سهم شبه‌پول از رشد نقدینگی در این مدت نیز روند کاهشی طی کرده و در تیرماه به کم‌ترین مقدار خود از سال 1394 رسید. پیش‌بینی می‌شود که روند افزایش سرعت گردش پول در ماه‌های باقی‌مانده از سال 1397 نیز ادامه داشته باشد.
این گزارش با اشاره به افزایش سرعت گردش پول که پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده نیز تداوم داشته باشد، تصریح می‌کند که این عامل منجر به افزایش نرخ تورم شده و هر ریال نقدینگی را با ضریب بیش‌تری به تورم تبدیل می‌کند. ازاین‌رو حتی در کوتاه‌مدت نرخ تورم می‌تواند بیش از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) افزایش یابد.
براساس این گزارش علاوه بر این افزایش نرخ ارز به عنوان یک عامل کوتاه‌مدت نیز بر افزایش نرخ تورم در ماه‌های اخیر بسیار اثرگذار بوده و از آنجایی که در برخی مطالعات، گذر نرخ ارز بر برخی کالاها تا یک سال نیز براورد شده، می‌توان انتظار داشت که افزایش نرخ ارزی که در ماه‌های گذشته رخ داده، همچنان منجر به افزایش شاخص قیمت‌ها (مصرف‌کننده و تولیدکننده) در ماه‌های آتی شود.
در مجموع بررسی‌های مطالعه مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد مهم‌ترین عوامل افزایش تورم در تابستان 1397، افزایش سرعت گردش پول، نقدینگی افزایش یافته در سال‌های اخیر و افزایش نرخ ارز بوده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش زیادی از کالاهای اساسی که با ارز 4200 تومانی وارد می‌شوند نیز افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند.
این گزارش یادآور می‌شود که رشد قابل توجه شاخص قیمت تولیدکننده که تورم در حدود 10 درصدی در شهریورماه برای این شاخص قیمت را در پی داشت، نشانگر تداوم روند افزایشی شاخص قیمت مصرف‌کننده در پاییز 1397 خواهد بود.
این گزارش مهم‌ترین سیاستی که در این زمان باید اتخاذ شود را جلوگیری از هر اقدامی می‌داند که روند فزاینده رشد نقدینگی و افزایش سرعت گردش پول را در پی داشته باشد. در همین راستا کنترل اضافه برداشت بانک‌ها، اصلاح نظام بانکی، کاهش یارانه سوخت و سایر یارانه‌هایی که منجر به هدررفت منابع و افزایش کسری بودجه می‌شوند، تثبیت نرخ ارز حقیقی و اجرای سیاست‌های یارانه‌ای و حمایتی صرفاً در حدود منابع قابل تجهیز از مهم‌ترین سیاست‌هایی است که قابل توصیه است.