یکی از انواع زمین و اراضی در کشورمان زمین های منابع طبیعی (ملی) هستند که مالکیت اشتراکی دارند یعنی متعلق به کل ملت ایران هستند این اراضی عموما کاربری هایی همچون مرتع، جنگل، کویر، کوه و... دارند.

به گزارش دارایان درهر استان دو نوع کمیسیون تشکیل می گردد که  این اختیار را دارد که بنا بر صلاح دید اراضی ملی را  تحت مالکیت ارگان ها و سازمان های دولتی یا غیر دولتی درآورد و همچنین می تواند مصوب کند که کاربری این اراضی کشاورزی، صنعتی یا شهری (مسکونی و تجاری) باشد.

به منظور تصمیم گیری درمورد  واگذاری اراضی منابع ملی برای طرحهای کشاورزی و تولیدی، کميسيوني در هر استان متشکل از اعضاء زير تشكيل مي‌گردد:

الف) رئیس سازمان جهاد کشاورزی.

ب) مدیر کل منابع طبیعی.

ج) مدیر امور اراضی.

د) معاون یا مدیر یا مدیر کل ذیربط حسب مورد به تشخیص رئیس سازمان جهاد کشاورزی.

هـ) یک نفر کارشناس صاحب نظر به تشخیص رئیس سازمان جهاد کشاورزی ترجیحاً معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی.

همچنین به منظور تصمیم گیری پیرامون واگذاری برای طرحهای غیرکشاورزی کميسيوني متشکل از اعضاء زير تشکيل مي‌گردد:

الف) رئیس سازمان جهادکشاورزی.

ب) مدیرکل منابع طبیعی.

ج) مدیرامور اراضی.

د) نماینده تام‌الاختیار استانداری.

هـ) مدیرکل متناسب با طرح ذیربط.

تصمیمات این کمیسیون ها با  با چهار رأی موافق، معتبر خواهد بود.

به دلیل نوع مالکیت زمین های منابع طبیعی که متعلق به کل ملت ایران است سود و منفعت حاصل از تغییر کاربری این منابع ملی نیز باید سهم همه مردم ایران باشد. بدون شک این تغییر مالکیت و کاربری رانت و منافعی را برای عده ای خاص به همراه دارد شواهد نشان می دهد تغییر کاربری اراضی منابع طبیعی به اراضی با کاربری های صنعتی ، شهری و غیر کشاورزی رانت و منافع بیشتری را به دنبال خواهد داشت.

طبق اطلاعات مندرج در آمارنامه تخصصی اراضی کشاورزی(سازمان امور اراضی کشور۱۳۹۶) از سال 1359 تا 1396 میزان واگذاری اراضی به طرح های کشاورزی و غیر کشاورزی به ترتیب 2 میلیون و 115 هزار هکتار و 975 هزار هکتار گزارش شده است.

همانطور که در نمودار 1 مشاهده می کنیم طی سال های 1385 تا 1396 مجموعا 419 هزار هکتار زمین واگذار شده است که از این میزان 25% آن به زراعت، 27% به باغات ، 19% به طرح های وابسته به کشاورزی و 28% به طرح های غیر کشاورزی اختصاص یافته است.

نمودار1 

طی سال های 1385 تا 1396 بیشترین واگذاری اراضی در سال 1391 اتفاق افتاده است که واگذاری برای باغات بیشترین سهم را در این سال به خود اختصاص داده است. همانطور که گفته شد واگذاری برای استفاده های غیر از کشاورزی دارای بیشترین منفعت و رانت برای عده ای خاص است که در سال 1388 شاهد بیشترین انتقال زمین به این منظور بوده ایم.

نمودار 2

در استان هایی که شاهد بیشترین واگذاری اراضی ملی هستیم این احتمال وجود دارد که سود و منفعت چشمگیری برای عده ای خاص به ارمغان آورد. به منظور بررسی این موضوع به مقایسه اراضی واگذار شده در استان های کشور در سال 1396 می پردازیم. در این سال مجموعا 18 هزار هکتار زمین از اراضی ملی جهت طرح های مختلف واگذار شده است که بیشترین مجموع واگذاری مربوط به استان هرمزگان با 2هزار هکتار زمین است. بیشترین واگذاری به منظور زراعت مربوط به استان سمنان با 820 هکتار است. خراسان شمالی با  واگذاری اراضی ملی به منظور استفاده جهت باغات با 469 هکتار زمین در این زمینه پیشرو است.به طور کلی  بیشترین اراضی ملی در جهت طرح های وابسته به بخش کشاورزی واگذار شده اندکه استان هرمزگان با 2 هزاز هکتار بیشترین واگذاری را از آن خود کرده است. اما در استان کرمان شاهد بیشترین واگذاری به طرح های غیر کشاورزی که پر منفعت ترین نوع واگذاری است هستیم در این استان هزار هکتار زمین به طرح های غیر کشاورزی واگذار شده است.

نمودار 3

به نظر شما منفعت حاصل از واگذاری اراضی ملی به چه کسانی و در چه استان هایی تعلق میگیرد؟ این منافع متعلق به ملت ایران است یا نصیب عده ای با رانت های ویژه می شود؟ آیا لازم نیست اطلاعات واگذاری زمین های ملی با جزئیات بیشتری منتشر شود تا ملت بدانند دقیقا چه کسانی این زمین ها را به منظور چه کاری مالک شده اند؟

نوشته شده توسط: ریحانه غیور صفار