یک اقتصاددان معتقد است: سه اتفاق حضور داعش، مذاکرات ایران با 1+5 و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت از عوامل کاهش قیمت نفت است و تنها راه خروج ایران از این تلاطم قیمت نفت، توجه ویژه به اقتصاد دانش بنیان است.

دکتر علیرضا شکیبایی در گفت‌وگو با ایسنا منطقه کویر، دلایل کاهش قیمت نفت را در سه عامل برجسته دانست و گفت: یکی از دلایل کاهش قیمت نفت مسئله داعش است. یک منطقه بزرگی از عراق در اختیار داعش قرار گرفته است. آنها نفت را از آن منطقه سرقت می کنند و در بازار جهانی می فروشند. معمولا رسم است؛ سارقین زیر قیمت می فروشند. برای اینکه سریعتر به پول برسند، قیمتها را به شدت کاهش و عرضه را زیاد تر کردند. بازار را با یک افت روبرو کرده اند. بعضا خبرها می رسد، هر بشکه نفت را با قیمت 25 دلار می فروشند، نفتی که 100 تا 105 دلار قیمت جهانی آن است. این کار بر قیمت تاثیر می گذارد. به هر حال یک فروشنده و یک عرضه کننده بزرگی در بازار آمده است.

مذاکرات ایران با 1+5 ثبات به بازار نفت بخشید

وی با اشاره به مذاکرات ایران با 1+5 و ایجاد چشم انداز مثبتی بین اروپایی‌ها، آمریکایی ها و هم در ایران ادامه داد: این یک نوع ثبات و آرامش بخشیدن به بازار نفت است. در 2 یا 3 سال گذشته، یک نااطمینانی در بازار وجود داشته است و این مساله مانع کاهش قیمت شده بود. فعل و انفعالات عرضه و تقاضای بازار که قرار بود، قیمت نفت را کاهش دهد. این فضای تحریم، نا اطمینانی و فضای غبار آلودی که بین ایران و 1+5 بود، قطعا یک مانع برای کاهش قیمت نفت بود. اما اکنون، یک چشم انداز مثبتی، که غربی ها و آمریکایی ها اعلام کردند و ایران نیز همینگونه فکر می کند، روند مذاکرت با یک چشم انداز خوبی پیش می رود.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با بیان اینکه عرضه نفت به بازارهای اروپا و جهانی با یک اطمینان بیشتری صورت می گیرد اظهار کرد: این فروش نفت باعث می شود که آن خریدهای احتیاطی( خریدهایی که به منظور سوداگری در بازار وجود داشته باشد.) کنار رود و دیگر آن احتیاط های گذشته وجود نداشته باشد و این امر تقاضای نفت را در بازار جهانی کاهش می دهد.

ورود عرضه نفت ایران به بازار جهانی

شکیبایی با بیان اینکه، ورود عرضه نفت ایران به بازار جهانی، عامل سوم است افزود: در اثر تحریم ها، نفت ایران به بازار جهانی ورود پیدا نمی کرد و به کمتر از 800 هزار بشکه در روز رسیده بود ولی اخباری که اکنون مطرح است، بالای یک میلیون و 200 بشکه در روز است. ممکن است آمار دقیق نباشد ولی آنچه که مسئولین اعلام می کنند، جریان عرضه نفت ایران به بازار جهانی به روند گذشته خود باز می گردد. وقتی که عرضه نفت ایران به بازار جهانی به عرضه گذشته بازگردد، مانند این است که عرضه کننده جدید به بازار نفت وارد شده است. این شوک تاثیر خودش را در کاهش قیمت نفت می گذارد.

اروپا به دنبال تشکیل اتحادیه اروپای انرژی

وی گفت: در طرف تقاضا یعنی کشورهای مصرف کننده بزرگ نیز اخباری شنیده می شود؛ اروپا متوجه شده که پاشنه آشیل که می توانند به آن فشار بیاورند از طریق انرژی و نفت است. به همین دلیل، به فکر تجدید نظر در برنامه های تولید انرژی در اروپا است و در پی تشکیل اتحادیه اروپای انرژی هستند، که خود کشورهای اروپایی برای خودشان، انرژی تولید کنند و بین خودشان توزیع کنند، تا از فشارروسیه و آمریکا بکاهند و نیزعرضه انرژی به کشورهایشان با اطمینان بیشتری باشد. این خود یک خبر منفی برای بازار نفت می تواند باشد. گروهی از مصرف کنندگان نفت دنیا قصد دارند، فکر دیگری برای تامین آتی انرژیشان کنند. این می تواند باعث روند نزولی قیمت نفت در روزهای اخیر نیز باشد.

دلایل عربستان برای کاهش قیمت نفت

این دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به اینکه، عربستان همیشه جزو کشورهایی است که از لحاظ تئوری و سیاسی اعتقاد دارد باید قیمت نفت پایین باشد و دلایل زیادی دارد تصریح کرد: اولین دلیل آنان این است که، باید منافع مصرف کنندگان نفت و هم منافع تولید کنندگان را تامین کرد. باید قیمت متعادل تری باشد.

وی تصریح کرد: دوم تئوری عربستانی‌ها این است که اگر قیمتها بالا بروند، کشورهای مصرف کننده به دنبال جایگزینی نفت می روند و این عامل باعث می شود که صادر کنندگان نفت نتوانند نفت بفروشند.

شکیبایی ادامه داد: عربستان به طور کلی، به دلیل ذخایر، تولید و صادرات بالایی که دارد همیشه از این تئوری خود به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار نفت عمل می کرد و می کند. حالا در کنار آن عامل اصلی عربستان که همیشه مدافع کاهش قیمت نفت بوده است و دیگر اعضا اپک مخالف کاهش قیمت بودند. عربستان می تواند چشم انداز بازار نفت را نزولی کند.

آمریکا به دنبال کنترل عرضه انرژی بر جهان است

این دکتری اقتصاد با بیان اینکه، آمریکا به دنبال کنترل عرضه انرژی بر جهان است؛ نه بر قیمت تاکید کرد: آمریکا، همیشه امنیت عرضه انرژی برای خودش را می خواهد.دلیل حضور آمریکا در منطقه خاورمیانه و اشغال عراق نیز برای آن است که بتواند امنیت عرضه نفت خود را تامین کنند. امریکایی ها بیشتر به دنبال کنترل عرضه انرژی هستند این در حالی است که اروپایی ها، بیشتر به دنبال کاهش قیمت ها و مدافع کاهش قیمت هستند.

عواملی که روی قیمت نفت تاثیر می گذارد

وی معتقد است: بحث قیمت؛ یک بحث بسیار پیچیده‌ای است، داستان قیمت فقط به این مسائل ارتباط ندارد. قیمت نفت به عرضه و تقاضای جهانی، رکود و رونق اقتصاد جهانی، سرمایه گذاری مشترک، صادرات، تکنولوژی، اکتشاف، انتقال و صادرات نفت بستگی دارد. البته مسائل سیاسی، بحرانها و جنگها نیز تاثیر می گذارند.

وابستگی اقتصاد ایران به نفت

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به اینکه، اقتصاد ایران به نفت وابسته است، ادامه داد: سالهای، سال است که اقتصاد ایران متکی بر نفت و منابع نفتی است و از این طریق کشور را می چرخانیم. نفت؛ بودجه دولت، منابع مالی و هزینه های دولت را باید تامین کند. هرگاه نفت آسیب ببیند، درآمدها و قیمت نفت کاهش پیدا می کند، قطعا به بودجه لطمه می زند و منجر به کسری بودجه می شود. اینجاست که اقتصاد ما وابسته است.

شکیبایی افزود: هنوز بخشی از نیازهای جامعه و واردات کالاها از طریق بودجه نفت تامین می شود پس این وابستگی به نفت وجود دارد. ساختار اقتصاد ایران به گونه ای است که حتی مواد اولیه و تجهیزات صنایع کشور با درآمدهای ارزی نفت انجام می شود. بطوریکه بعضی ها بدبینانه گفته اند که نفت منجر به بلا شده است.

اشکال در نفت یا سوء مدیریت

وی افزود: وابستگی همیشه وجود دارد. نشانه ی این وابستگی ها بحران سال 1390 به بعد است. از اوایل انقلاب، اقتصاد ایران تحریم بود اما برای اولین بار از سال 1390 تحریمها، تحریم های نفتی شدند. از سال 1390 به بعد اقتصاد ایران حالش بد شد. رشد اقتصادی منفی، تورم چند برابر شد و مشکلاتی را ایجاد کرد. این نشان دهنده این است که، اقتصاد ایران به نفت وابسته است و نتوانستیم، این منابع خوب را مدیریت و استفاده کنیم.

شکیبایی تصریح کرد: هر موقع نفت داشتیم، خیلی خرج کردیم و هر وقت درآمد نفتی نداشتیم، مشکل پیدا می کنیم. این اشکال در خود نفت نیست بلکه در سوء مدیریت کلان است.

این استاد اقتصاد تصریح کرد: اقتصاد و مدیریت اقتصادی کشور، با این مشکلات ما را گریبان گیر کرده و اقتصاد را کاملا وابسته به نفت کرده است. عرضه و واردات کالا کم شود، تورم ایجاد می شود. وقتی بودجه دولت، مشکل پیدا کند دولت مجبور می شود از سایر روشهای غیر معقول کسری بودجه را تامین کندکه این کار تورم زاست و به صورت معکوس بر اقتصاد ایران تاثیر می گذارد.

این دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به کاهش روند وابستگی اقتصاد به نفت، تصریح کرد: در برخی حوزه ها موفقیت هایی وجود دارد اما آن سرعت و شتابی که باید داشته باشد را ندارد و به صراحت اعلام می کنم؛ هنوز اقتصاد ایران وابسته به نفت است. برای این حرف نیز آزمون داریم، سال 1390 تا 1392 تحریم های نفتی باعث شد، اقتصاد ایران وارد رکود شود.

چه باید کرد

وی در پایان با اشاره به راهکارها تاکید کرد: مدیریت منابع ارزی؛ منابع ارزی را باید به گونه ای وارد اقتصاد کنیم که این تاثیرات منفی را نداشته باشیم. از قبل پیشنهاد تاسیس صندوق ذخیره ارزی داده شد، اگر یک روزی درآمد ارزی خوب بود، همه را خرج و وارد بودجه دولت نکنیم، آنها را ذخیر کنیم.

شکیبایی تصریح کرد: راهکار دوم برای آنکه اقتصاد ایران وابسته به نفت نشود؛ تغییر در ساختار تولید است. راهکار دیگر؛ اقتصاد دانش بنیان است. اقتصادی که از دانش پول دربیاورد و ارزش افزوده ایجاد کند، نه از منابع . باید محصولاتی تولید کنیم که در آن دانش سهم بالایی داشته باشد و منابع سهم پایینی داشته باشند.

منبع: ایسنا