امیر جعفرزاده

دانشجوی دکترای اقتصاد

در ادبیات اقتصادی، علل تورم به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: تورم ناشی از فشار تقاضا، تورم ناشی از فشار هزینه و تورم ساختاری. در تورم ناشی از فشار هزینه، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش عرضه موجب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود. همچنین، در  تورم ساختاری عدم تعادل‌های اقتصاد، عامل اصلی تورم شناخته می‌شوند. باید به این نکته توجه داشت که تورم ناشی از فشار تقاضا می‌تواند برای دوره‌های بسیار طولانی وجود داشته باشد.

ولی تورم ساختاری و تورم ناشی از افزایش هزینه در دوره‌های کوتاه‌مدت، اتفاق می‌افتد. 

با توجه به این نظریات می‌توان گفت که چنانچه اتفاقی همچون شوک اقتصادی یا تغییر ساختاری ناگهانی در اقتصاد روی ندهد که منجر به ایجاد انتظارات تورمی در اقتصاد کشور شود، روند تورم از نرخ ارز و نرخ رشد نقدینگی (عوامل طرف تقاضا) پیروی می‌کند. این مساله در سال‌های مختلف در اقتصاد ایران مشاهده می‌شود.

 با توجه به این گزاره، حال می‌توان در خصوص امکان رسیدن به تورم 5 درصدی بحث کرد. 

روند تورمی امسال تا انتهای تیرماه، از رویه فوق پیروی کرده است و همانند پیش‌بینی‌ها بوده است. با توجه به ادامه روند فوق، پیش‌بینی می‌شود تورم سالانه  در انتهای سال به حدود 18درصد و تورم نقطه به نقطه در اسفند به 16 درصد  برسد. 

در خصوص سال بعد با توجه به نرخ رشد نقدینگی و نرخ ارز (که ماحصل سیاست پولی و مالی دولت است) تورم می‌تواند رفتار متفاوتی داشته باشد. با توجه به مدلی که نگارنده با مدل VAR در خصوص تحلیل روند تورم با توجه به نرخ رشد نقدینگی و نرخ رشد ارز داشته است، می‌توان در خصوص حساسیت تورم به این دو متغیر بحث کرد. 

در صورتی که رشد نقدینگی در سال 1394 تا20 درصد (که در اغلب سال‌ها در اقتصاد ایران کمینه نرخ رشد نقدینگی است) و نرخ دلار نیز حداکثر تا 35هزار  ریال افزایش یابد، نرخ تورم سالانه 15 درصد و تورم نقطه به نقطه 13درصد امکان‌پذیر است. با توجه به تحلیل حساسیت تورم نسبت به نرخ ارز و نرخ رشد نقدینگی، امکان  رسیدن تورم سالانه به 5 درصد امکان‌پذیر نیست مگر آنکه نرخ رشد نقدینگی صفر و نرخ دلار تا  زیر 15هزار ریال کاهش یابد. امکان‌پذیری تورم نقطه به نقطه زیر 10 درصد در سال 1394، تنها با نرخ رشد نقدینگی زیر 10 درصد در صورت ثبات نرخ ارز در قیمت‌های موجود، میسر است. 

همچنین بر اساس حساسیت تورم نسبت به نرخ رشد نقدینگی و نرخ ارز در سال 1395، با نرخ رشد نقدینگی 20 درصد و افزایش نرخ ارز حداکثر تا 37هزار ریال، تورم سالانه در حد 14 درصد و کاهش تورم نقطه به نقطه حداکثر تا 12 درصد امکان‌پذیر است. اما امکان رسیدن به تورم نقطه به نقطه 5 درصد تنها در صورتی امکان‌پذیر است که نرخ رشد نقدینگی زیر 10 درصد و ثبات نرخ ارز در نرخ‌های موجود امکان‌پذیر است. 

بدیهی است شرایط رسیدن به تورم سالانه 5 درصد شرایط سخت‌تری را در خصوص نرخ ارز و نرخ رشد نقدینگی می‌طلبد. 

لازم به یادآوری است که تورم‌های ذکرشده، تنها در صورتی امکان تحقق دارند که شوکی در قسمت هزینه‌های تولید یا شوک ساختاری  که منجر به تشدید انتظارات تورمی در مردم شود، اتفاق نیفتد. 

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۲۹۸