حجت قندی، اقتصاددان در گفتگو با تجارت‌نیوز (سارا اسلامی) تحلیل کرد: آیا برجام، دلار را ارزان می‌کند؟ / پیش‌بینی آینده بازار ارز
قیمت دلار این روزها نوسانات زیادی دارد و هر سیگنال منفی از مذاکرات، بازار را با تلاطم مواجه می‌کند. در چنین شرایطی تاثیر برجام بر دلار چیست؟ حجت قندی، اقتصاددان معتقد است احیای برجام، در درازمدت دلار را ارزان نمی‌کند. او در عین حال می‌گوید: «دلار» در ایران به موجودی مقدس تبدیل شده و حساسیت نسبت به قیمت آن باید کاهش یابد.
به گزارش تجارت‌نیوز، بازار ارز هفته پرتلاطمی را پشت سر گذاشت. سیگنال‌های منفی از مذاکرات دلار را با نوسان مواجه کرد.
مذاکرات این هفته نیز ادامه یافت و به نظر می‌رسد که جو آرام‌تری داشت. با توجه به نامشخص بودن نتیجه مذاکرات آینده بازار ارز چه می‌شود؟
آیا احیای برجام تورم را در بازارهای ایران کنترل می‌کند؟ پاسخ حجت قندی، اقتصاددان به این پرسش، منفی است.
به اعتقاد او، در کوتاه‌مدت احتمالا دلار افزایش قیمت چشمگیری نداشته باشد اما با توجه به شاخص‌های کلان اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های اشتباه ارزی، به نظر می‌رسد شوک بعدی به این بازار در فاصله‌ای کوتاه‌تر از معمول رخ دهد.
اما این شاخص‌ها و سیاست‌های اشتباه چیست؟ قندی در گفتگو با تجارت‌نیوز به این پرسش‌ها پاسخ داده است.
فساد و اتلاف منابع؛ نتیجه چند نرخی بودن ارز
به اعتقاد این اقتصاددان، سیاست چندنرخی بودن ارز در ایران از جمله تصمیم‌گیری‌های اشتباه در این حوزه است.
قندی، نتیجه این سیاست را فساد و هدر رفتن پول و منابع ارزی می‌داند و میافزاید: ادامه سیاست ارز ترجیحی و همچنین وجود فاصله قیمتی میان دلار نیمایی و بازار آزاد، به ایجاد رانت برای برخی منجر شده است.
او شرایط ایران را از نظر چند نرخی بودن ارز در دنیا کم‌نظیر توصیف می‌کند و می‌گوید: دولت برای اعمال چنین سیاستی از منبعی مانند پول نفت بهره می‌گیرد اما در واقع در حال اتلاف ثروت ملی است.
بازار آزاد به معنای افزایش مداوم نرخ ارز نیست
این اقتصاددان با اشاره به ضروت تعیین قیمت دلار در در بازار آزاد، تاکید می‌کند: طرفداری از این سیاست به معنای افزایش مداوم قیمت ارز نیست.
قندی میافزاید: سیاست صحیح اقتصادی این است که تورم کنترل شده‌‌ای در کشور وجود داشته باشد و نوسانات قیمت دلار و دیگر ارزها را بتوان تا حدود زیادی پیش‌بینی کرد.
او ادامه می‌دهد: برای مثال در طول هر سال قیمت دلار ۱۰ درصد افزایش یا کاهش داشته باشد و لازم نیست همیشه به یک سمت حرکت کند.
سیستم اقتصادی پایدار و ثبات در نرخ ارز
این اقتصاددان می‌گوید: سیستم اقتصادی کشور باید به اندازه کافی پایدار باشد تا تورم آن کنترل شود؛ در این صورت قیمت ارزهای خارجی نیز از ثبات نسبی برخوردار می‌شود.
به گفته قندی، در ایران در یک بازه زمانی در حدود ۱۲ سال، قیمت دلار تا ۳۰ برابر نیز افزایش داشته است و این موضوع در اقتصاد قابل قبول نیست.
تحریم، تنها مشکل موجود نیست
او تاکید می‌کند: چنین شرایطی بدون شک نشان دهنده مشکلی است که تنها عامل آن نمی‌تواند تحریم باشد.
قندی توضیح داد: تحریم‌های بین‌المللی در نهایت اقتصاد کشور را ۳۰ درصد کوچک کرده‌اند که این موضوع نباید چنین تاثیر شدیدی بر قیمت دلار گذاشته باشد.
ضروت کنترل متغیرهای کلان اقتصادی
این اقتصاددان می‌گوید: طرفداران رهاسازی نرخ ارز و سپردن آن به مکانیزم بازار، بی‌ثباتی در قیمت دلار را تایید نمی‌کنند.
قندی تاکید می‌کند: باید پارامترهای اقتصاد کلان، مانند تورم و چاپ پول را کنترل کرد تا دیگر شاهد افزایش سه برابری نرخ ارز در یک شب نباشیم.
به گفته او، به نظر می‌رسد نظام تصمیم‌گیری قدرت تغییر سیاست‌های اشتباه و کنترل متغیرهای اقتصاد کلان را ندارد.
قندی ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی حداقل کاری که دولت می‌تواند انجام دهد توقف سرکوب قیمت دلار است.
به گفته او، این مکانیزم، اثرات منفی سیاست‌های اشتباه را چند برابر می‌کند.
افزایش قیمت دلار نتیجه سیاست‌های اشتباه است
این اقتصاددان، چند نرخی شدن ارز را به نوعی نتیجه سرکوب قیمتی می‌داند و میافزاید: در ایران نگاهی شکل گرفته که گویی افزایش قیمت دلار بدترین اتفاق ممکن است.
او توضیح می‌دهد: عامل افزایش نرخ ارز در بلندمدت چاپ پول و افزایش نقدینگی و در نتیجه تورمی است که این موضوع ایجاد می‌کند.
قندی میافزاید: در ایران سیاست چاپ پول ادامه دارد اما در برابر پذیرش نتیجه آن که تورم و افزایش قیمت ارز است، مقاومت می‌شود.
به گفته او، همین اتفاق در ترکیه هم به نوعی رخ داده و تورم را افزایش داده است.
حساسیت به قیمت دلار باید کاهش یابد
قندی در ادامه می‌گوید: نوسانات نرخ ارز در ایران بسیار بالاست و سیاست‌های معمول دنیا کارایی چندانی برای کشور ندارد.
این اقتصاددان میافزاید: تنها توصیه‌ای که می‌توان کرد این است که حساسیت نسبت به قیمت دلار باید کاهش یابد.
کنترل قیمت دلار ممکن نیست
او می‌گوید: اگر کنترل قیمت دلار امکان‌پذیر بود، حداقل یک بار اقدامات در این حوزه موفقیت‌آمیز بود و در طولانی‌مدت ادامه می‌یافت.
به گفته قندی، هر زمان که دولت توانسته است نرخ ارز را ثابت نگه دارد به خاطر افزایش عرضه بوده؛ همانند اتقاقی که در دهه ۸۰ رخ داد.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: هر گاه که فنر قیمت دلار شکسته دولت دیگر نتوانسته است حتی با ارزپاشی و روش‌های تعزیراتی و امنیتی، جلوی افزایش نرخ آن را بگیرد.
قندی می‌گوید: نتیجه سرکوب قیمت ارز یا سیاست‌هایی مانند دلار ۴۲۰۰ تومانی، هدررفت ذخایر ارزی، اتلاف ثروت کشور و ثروتمند شدن عده‌ای خاص بوده است.
دلار مقدس نیست
او تاکید می‌کند: باید پذیرفت که دلار، موجودی مقدس نیست و می‌توان تعیین قیمت آن را به بازر سپرد.
قندی می‌گوید: عده‌ای استدلال می‌کنند که انحصار عرضه دلار در دست دولت است بنابراین می‌تواند قیمت آن را دستکاری کند اما این کار در دزارمدت ممکن نیست.
این اقتصاددان میافزاید: ممکن است دولت در کوتاه‌مدت بتواند تغییراتی را در قیمت ارز ایجاد کند اما برای مقابله با آن می‌توان میزان عرضه ارز به بازار را محدود و معین کرد.
سیاست متفاوت ایران نسبت به دیگر کشورهای نفتی
قندی بیان می‌کند: سیاست‌های ارزی ایران حتی مشابه برخی از دیگر کشورهای نفتی نیز نبوده است؛ چرا که کشورهایی مانند عربستان و امارات، بسیار بهتر شوکهای حاصل از درآمد ارزی را جذب کرده‌اند.
او میافزاید: دولت‌ها در ایران نمی‌خواهند تبعات سیاسی افزایش قیمت دلار را بپذیرند و حاضر به پرداخت هزینه تصمیم‌های درست نیستند.
این اقتصاددان می‌گوید: با ادامه این شرایط، حتی اگر تحریم‌ها لغو شود و فروش نفت افزایش یابد، باز دیگر جهش‌های قیمتی در ارز رخ می‌دهد.
کاهش فاصله شوکهای ارزی
قندی با اشاره به کاهش فاصله شوکهای ارزی در کشور، میافزاید: دولت به صورت مداوم با افزایش نقدینگی، در حال تقویت بخش تقاضا در بازار ارز است.
او ادامه می‌دهد: زمانی که میزان تقاضا رشد کند اما اقتصاد کشور به آن اندازه بزرگ نشده باشد، تورم و شوک ارزی اجتناب‌ناپذیر است.
این اقتصاددان می‌گوید: افزایش قیمت دلار پا به پای رشد نقدینگی رخ نمی‌دهد، بلکه انباشت نیرو ناگهان سد قیمتی را می‌شکند و نوسان شدیدی در قیمت ایجاد می‌کند.
کسب سود از دلالی
قندی بیان می‌کند: در این میان افراد فرصت‌طلب و دلال، از شرایط بازار ارز و در ادامه افزایش قیمت‌ها در دیگر بازارهای مالی و کالایی نفع می‌برند.
به گفته او، در چنین شرایطی به جای اینکه مردم از فعالیت‌های اقتصادی سود ببرند، عده‌ای از دلالی و نوسا‌ن‌گیری از بازارهای منتفع می‌شوند.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: دولت در حال چاپ پول است و در طولانی‌مدت، تنها عاملی که باعث افزایش نرخ دلار می‌شود همین موضوع است.
۲ سیگنال مثبت برای اقتصاد ایران
بهبود شرایط کرونا
قندی البته معقتد است در کوتاه‌مدت دو مورد به نفع اقتصاد ایران حرکت می‌کند.
او در این مورد توضیح می‌دهد: اکنون آثار کرونا در سطح جهان و ایران در حال کاهش است؛ در نتیجه فعالیت‌های اقتصادی نیز به تدریج افزایش می‌یابد.
به گفته این اقتصاددان، برای مثال اگر گردشگری ایران رونق یابد ارز به کشور وارد می‌شود.
افزایش قیمت نفت
او میافزاید: بهبود شرایط کرونا باعث افزایش قیمت نفت می‌شود. در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته قیمت نفت افزایش چشمگیری داشته است.
به گفته قندی، زمانی که نرخ هر بشکه نفت پایین باشد، هیچ کشوری برای خرید از یک کانال غیررسمی ریسک نمی‌کند.
او می‌گوید: اما زمانی که قیمت نفت بالا می‌رود، کشورهایی هستند که حاضر می‌شوند با تخفیف، مشتری ایران باشند.
تاثیر مذاکرات بر قیمت دلار
این اقتصاددان ادامه می‌دهد: تنها در شرایطی که شوک عجیبی به اقتصاد وارد شود، ممکن است قیمت دلار در کوتاه‌مدت رشد زیادی را تجربه کند.
قندی در عین حال میافزاید: شواهد نشان می‌دهد که قیمت نفت در همین حدود بماند و درآمد ارزی کشور تداوم داشته باشد.
به گفته او، در این صورت حتی اگر احتمال پیروزی یا شکست مذاکرات یکسان باشد، قیمت دلار در همین حدود فعلی باقی می‌ماند تا زمانی که شوک بعدی رخ دهد.
این اقتصاددان ادامه می‌دهد: اگر هم توافقی صورت گیرد، تا مدتی شرایط رو به بهبود می‌رود و فروش نفت ایران مشابه سال‌های دهه ۸۰ می‌شود.
شوک بعدی کی فرا می‌رسد؟
این اقتصادان در عین حال تاکید می‌کند: دولت در حال چاپ پول و افزایش نقدینگی است و در طولانی‌مدت تنها عاملی که باعث افزایش نرخ دلار می‌شود همین موضوع است.
او میافزاید: در شرایطی که افزایش سرعت رشد نقدینگی به حدود ۴۵ درصد رسیده و هزینه‌های دولت نیز بالاتر می‌رود، فاصله میان شوکهای ارزی کاهش می‌یابد.
قندی تاکید می‌کند: حتی اگر توافقی صورت گیرد احتمالا شوک ارزی بعدی حداکثر سه سال دیگر رخ دهد.
بهبود موقت شرایط
او با اشاره به احتمال بهبود موقت شرایط در صورت احیای برجام، می‌گوید: در دهه ۸۰، بیشترین فاصله میان دو شوک وجود داشت؛ چرا که درآمد ارزی کشور به صورت مداوم در حال افزایش بود.
قندی میافزاید: با وجودی که طرف تقاضا نیز مدام تقوت می‌شد، اما شرایط در طرف عرضه به گونه‌ای بود که شوک ارزی را به تعویق می‌انداخت.
این اقتصادان می‌گوید: در مقطع کنونی، احتمالا بهبود در درآمدهای ایران حدود دو سال موثر باشد و پس از آن شوک ارزی بعدی رخ می‌دهد.
چالش کنترل تورم و ثبات بازارها
به گفته او، کنترل تورم و ثبات بازارها در ایران با سیستم کنونی حاکم بر اقتصاد کشور بسیار بعید است.
قندی میافزاید: تحقق این موضوع به جراحی بزرگ و گسترده بخش‌های مختلف اقتصادی نیاز دارد.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: دولت در ایران سنگین وزن است و بحران‌های مداوم نیز هزینه‌های آن را افزایش می‌دهد.
به گفته قندی، بعید است که در کوتاه‌مدت اصلاح عمیق اقتصادی رخ دهد تا در بازار ارز ثبات ایجاد شود.
نوسان اندک تا پایان سال
او گفت: قیمت دلار در کوتاه‌مدت احتمالا افزایش قابل توجهی نداشته باشد؛ به ویژه اگر قیمت نفت در همین حدود کنونی باقی بماند.
به گفته قندی، تا پایان سال جاری بعید است شاهد افزایش چشمگیر ارز باشیم؛ چرا که درآمد ارزی کشور نسبت به سال آینده بهتر شده است.
در درازمدت چه می‌شود؟
قندی در مورد آینده بازار دلار می‌گوید: مکانیزم حاکم بر در بازار ایران به گونه‌ای است که در زمان بروز هر شوک ارزی، قیمت دلار بین سه تا چهار برابر افزایش می‌یابد.
به گفته او، این موضوع در واقع نشان می‌دهد که انباشت تورم به حدی زیاد بوده که سد قیمت‌ها را شکسته است.
این اقتصاددان توضیح می دهد: در زمانی که درآمد ارزی کشور پاسخگو باشد، دولت سد پشت افزایش قیمت‌ها را تقویت می‌کند و جلوی شکستن آن را می‌گیرد.
به گفته او، در نهایت زمانی می‌رسد که ادامه چنین روندی ممکن نیست.
قندی تاکید می‌کند: با کوچک‌ترین بحرانی که سمت عرضه را با چالش مواجه کند، این سد می‌شکند و شوک ارزی رخ می‌دهد.
به گفته او، اگر همین روند افزایش ۴۰ درصدی رشد نقدینگی ادامه یابد، شوک عمده بعدی بعید است که بیشتر از ۳ سال طول بکشد.
چه باید کرد؟
قندی تاکید می‌کند: نظام اقتصادی و تصمیم‌گیری ایران نیاز به تحولات عمده‌ای دارد. باید چالش‌های چون ناترازی بودجه و بحران آب حل شود و نظام بازنشستگی به تعادل برسد.
به گفته او، دولت باید در مخارج خود و روابطی که با بخش خصوصی دارد بازنگری کند. همچنین تکلیف روابط خارجی نیز باید مشخص شود.
این اقتصاددان میافزاید: به نظر نمی‌رسد اراده و برنامه‌ای برای حل این چالش‌ها وجود داشته باشد و همه در انتظار نتیجه مذاکرات هستند.
قندی تاکید می‌کند: حتی اگر برجام احیا شود و درآمد ارزی ایران افزایش یابد، بسیاری از چالش‌های کشور بدون جراحی‌های اساسی برطرف نمی‌شود.
به گفته او، به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت کشور آمادگی این جراحی را ندارد اما نظام تصمیم‌گیری کشور برای پیشرفت نیازمند بازنگری است
منبع: تجارت نیوز