در میان همه مباحث مرتبط با افزایش شبانه قیمت بنزین یک مورد بیشتر از همه برای من جلب توجه می‌کند و آن این است که واکنش مردم به جهش نرخ ارز به اندازه جهش قیمت بنزین شدید نبود.

▫️این در حالی است که در جهش نرخ ارز اکثر افراد طبقات پائین بیش از پیش فقیر شدند. این شدت تغییرات تا جائی بود که عده‌ای از مردم را تبدیل به «برده» دیگران(برندگان بازی ارزی) کرد.

▫️اما چرا واکنش در برابر رشد قیمت بنزین اینقدر شدید شد؟ پاسخ در «محسوس بودن» (Salience) تغییر است. اولین محاسبه‌ای که در ذهن افراد می‌آید به این صورت است: «من فلان مقدار بنزین در ماه مصرف می‌کنم و اگر بخواهم آن را به قیمت جدید بخرم بهمان میزان به هزینه‌هایم اضافه می‌شود». شخص بلافاصله کاهش رفاهش را تصور می‌کند و این باعث عصبانیتش می‌شود. با اینهمه، اثرات افزایش قیمت بنزین بر رفاه طبقات ضعیف‌تر (که احتمالا معترضان هم از همین طبقات هستند) اصلا قابل مقایسه با نابرابری ایجاد شده در اثر افزایش قیمت ارز نیست!!

▫️حکایت مردم در مواجهه با افزایش نرخ ارز بی‌شباهت به قورباغه آرام‌پز نبود: اثر منفی برای مردم ملموس و محسوس نبود چون با وقفه و کم‌کم خودش را نشان می‌داد. علاوه بر آن، اکثر مردم احتمال کوچکی می‌دادند که شاید در این بازی ایشان هم برنده باشند و می‌دانیم احتمالات کوچک در ذهن بزرگنمایی هم می‌شود. بنابراین اثرات با وقفه و توزیع‌شده و با نااطمینانی سه علت نامحسوس شدن اثرات منفی جهش نرخ ارز بر رفاه بازندگان جهش سال گذشته نرخ ارز بود.

▫️منظور از توزیع‌شدن اثرات این است که «ادراک تورم» با تدریج اتفاق می‌افتد. مثلا شخص تا زمانی که برای خرید اقدام نکند (که از بسیاری چیزها خرید نمی‌کند) جهش قیمت آن‌ها را ادراک نمی‌کند.

▫️منظور ازنااطمینانی در نوع اثر هم این است که افراد در جهش ارزی توانایی محاسبه دقیق اینکه رفاهشان به نسبت دیگران بهبود پیدا می‌کند یا نه را نداشتند ولی کمی امید داشتند که با خرید مقداری سکه و ارز و... بتوانند از قافله عقب نمانند.

▫️هیچکدام از سه مکانیزم فوق که کاهنده Salience در جهش ارزی بودند در مورد بنزین وجود ندارند. و برای همین مشاهده می‌شود که واکنش معترضان در دو موقعیت با همدیگر همخوانی ندارند!

منبع: https://t.me/BehavioralEconomicsAndFinance