زهرا‌سادات روح‌الامین / کارشناس پژوهش علوم اجتماعی
امروزه ثروت مادی ضرورتا بر هویت دلالت دارد، تا آنجا که دست کم در جوامع مدرن غربی، «داشتن، معادل بودن» است(لوری، ۱۹۶۶؛ دیتمار، ۱۹۹۲). لوری معتقد است: «در فرآیند اکتساب و مصرف و مبادله کالاها است که افراد از زندگی اجتماعی برخوردار می‌شوند.» هویت ما، چه در جامعه‌ای پیشاصنعتی باشیم و چه در سرمایه‌داری متاخر، به طرز لاینفک با مبادله و نمایش کالاها پیوند خورده است.
کامپیوترهای اپل را در نظر بگیرید که نماد میزان خاصی از خلاقیت و موفقیت و پرستیژند. یک نفر کامپیوتر اپل می‌خرد. دیگرانی که همین مارک را خریده‌اند به سبب آشنایی با این مارک به آسانی می‌توانند علایق و جایگاه اجتماعی آن فرد را تشخیص دهند و با او ارتباط برقرار کنند. بنابراین، بین مصرف این کالا و هویت این افراد رابطه وجود دارد. درواقع، اینترنت و فضای وب یکی از مولفه‌های اصلی شکل‌گیری و بازنمایی هویت زنان در جوامع جدید است که به نوعی برای زنان فرصت خودگشودگی فراهم می‌آورد تا بتوانند استعدادها، مهارت‌ها و دیدگاه‌های خود را به جامعه عرضه کنند و تصویری جدید از هویت جنسیتی‌شان نشان دهند. در سال‌های اخیر، گسترش ضریب نفوذ اینترنت در جهان و عضویت در شبکه‌های اجتماعی از طریق گوشی‌های تلفن همراه رشد چشمگیری داشته است به‌گونه‌ای که داشتن گوشی همراه اینترنت‌دار، معادل بودن است. سوالی که می‌تواند در اینجا مطرح شود این است که «شکاف جنسیتی در استفاده از گوشی موبایل با اینترنت همراه، در جهان به چه صورت است؟»
آخرین مطالعات گالوپ نشان می‌دهد، دسترسی مناسب به موبایل شخصی و اینترنت همراه، به‌طور مساوی بر زنان و مردان تاثیر می‌گذارد. زنان حدود ۶ درصد و مردان ۸/ ۵ درصد به تلفن همراه و اینترنت دسترسی دارند به عبارت دیگر میانگین رتبه زنان برای زندگی آنها امروزه با ۲۷/ ۱امتیاز و مردانبا ۱۹/ ۱ امتیاز افزایش می‌یابد. جدول زیر میانگین رتبه بندی زندگی از طریق وضعیت اتصال(ارتباط) مردان در مقابل زنان در جهان در سال ۲۰۱۶ را نشان می‌دهد. دستاوردهای نظرسنجی جهانی گالوپ احتمالا نشان می‌دهد که تلفن‌های همراه چگونه می‌توانند به احساس امنیت زنان و ارتباط بیشتر کمک کنند. همچنین توانایی دسترسی به اینترنت از طریق دستگاه‌های تلفن همراه، می‌تواند آنها را از راه‌های مختلفی توانمند سازد - به‌عنوان مثال، از طریق مشارکت مالی، اطلاعات بهداشتی، فرصت‌های شغلی و محتوای آموزشی. تلفن‌های همراه می‌توانند یک دارایی اقتصادی ارزشمند و یک ابزار مهم برای استقلال، تحرک و ارتباطات باشند.
در کشورهای کم‌درآمد که دسترسی به اینترنت گسترده نیست، افزایش کمتری مربوط به مالکیت تلفن همراه به‌صورت مستقل وجود دارد - به این معنی که داشتن یک تلفن همراه شخصی با پیشرفت در نحوه زندگی زنان مرتبط است. این پتانسیل به آن معنی است که احتمال بیشتری دارد که زنان نسبت به مردان به عملکردهای اساسی موبایل دسترسی داشته باشند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، دسترسی به تکنولوژی تلفن همراه و اینترنت به‌طور قابل ملاحظه‌ای در میان زنان از مردان کمتر است. با توجه به اطلاعات گالوپ، در کشورهای کم‌درآمد، نیمی از زنان (۵۰درصد) دسترسی به اینترنت تلفن همراه ندارند، در مقابل یک‌سوم مردان (۳۴درصد) دسترسی دارند. بزرگ‌ترین تفاوت‌های منطقه‌ای بین زنان و مردان درخاورمیانه و شمال آفریقا (به ترتیب ۴۵درصد و ۶۰درصد)، جنوب آسیا (۱۳درصد در مقابل ۲۲درصد) و کشورهای جنوب صحرای آفریقا (۱۸درصد نسبت به ۲۷درصد) دیده شده است.
این گزارش نشان می‌دهد اگرچه از سال ۲۰۱۴ میلادی ۲۵۰ میلیون زن دیگر در کشورهای سطح کم و متوسط درآمد موبایل شخصی دارند، اما در جوامع بین‌الملل، شکاف جنسیتی مداوم وجود دارد. در کشورهای سطح پایین و متوسط درآمد، زنان ۱۰ درصد کمتر از مردان تلفن همراه دارند، همچنین در این کشورها زنان ۲۳ درصد کمتر از مردان از اینترنت استفاده می‌کنند.
تفکیک جنسیتی دسترسی به اینترنت در ایران
اما وضعیت دسترسی به اینترنت و میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در میان زنان و مردان ایران چگونه است؟ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) در سال ۱۳۹۷، در چهار مرتبه میزان عضویت مردم ایران در پیام‌رسان‌ها را مورد بررسی قرار داده است که نتایج آن در دو نمودار بالای صفحه آمده است. طبق نمودارها درصد روند عضویت زنان از مردان در سه پیام‌رسان تلگرام، اینستاگرام و واتس‌آپ، حدود ۳/ ۰درصد بیشتر است. این آمارها نشان‌دهنده این است که زنان ایران هم‌قدم با زنان جهان در فضاهای مجازی حضور دارند.
دنیای اقتصاد