جذاب‌ترین بخش کلاس «سنجی مالی» برای خودم دو جلسه‌ای است که در آن نظریه سنجه‌های حدی (Extreme Value)* را درس می‌دهم. موضوعی است که هم برای خودم و هم اکثریت مطلق دانش‌جویان کاملا جدید و متفاوت است و احتمالا قبلا در دروس آمار و سنجی ندیده‌اند و هم کاربردهای گسترده‌ای خارج از موضوع کلاس و در حوزه‌های مرتبط با سیاست‌گذاری و مهندسی و علوم دارد.
برای جا انداختن شهود موضوع معمولا از سابقه تاریخی این نظریه‌ها و کاربردهای آنان در خارج از اقتصاد و مالی شروع می‌کنم: این که چه طور مهندسان عمران و آب و محیط‌زیست و الخ از این روش‌ها برای مدل کردن احتمال وقوع پدیده‌های مخرب مثل سرریز سیل از یک سازه آبی یا شکست یک سازه در اثر زلزله و در نتیجه تعیین محدوده اطمینان و خطر سازه‌ها استفاده کرده و می‌کنند.
امسال که درس می‌دادم دیگر مثال‌هایی که برای خودم مطرح بود، مثال‌های فرضی یا ساده نبود. نمونه مجسم و تلخ حالت حدی، سیل فراگیری بود که زندگی میلیون‌ها نفر از انسان‌ها - که هم‌وطن ما هم هستند - را تحت تاثیر قرار داده بود. محقق شدن چند ساعت بارش در حالت حدی و نادر آن در ترکیب با نظام‌ها و سازه‌‌های فیزیکی و اجتماعی که آماده جذب و مدیریت این حالت حدی نبودند، به قیمت بخشی از یا همه زندگی و دارایی هزاران خانواده محروم و روستانشین تمام شده است.
یک قسمت تلخ اتفاقاتی مثل سیل یا زلزله این است که هم‌زمان همه جمعیت یک جامعه محلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نتیجه امکان تکیه بر شبکه حمایت محلی را از بین می‌برد. در جامعه‌ای مثل ایران اگر کسی تصادف کند یا بیمار شود و نیاز به کمک داشته باشند، به هر حال اطرافیانی هستند که کمک کنند تا از این شرایط عبور کند. در سیل و زلزله و خشک‌سالی و رکود اقتصادی، بیشتر اطرافیان خودشان هم گرفتار می‌شوند.
امیدوارم وقتی آب فروکش کرد، اطلاع و نگرانی و جست و جوی راه‌حل برای وضعیت ساکنان مناطق سیل‌زده فروکش نکند. تازه بعد از پایان سیل است که جزییات فاجعه اقتصادی و انسانی خودش را نشان خواهد داد و بازسازی و برگرداندن آدم‌ها به زندگی اهمیت خواهد داشت.
* نظریه سنجه‌های حدی با سوالاتی مثل توزیع احتمال آماره‌هایی مثل «حداقل یا حداکثر یا دهک‌های» یک متغیر تصادفی و مدل کردن پیش‌بینی احتمالی وقوع اتفاقات نادر (و معمولا مخرب) سر و کار دارد.
منبع: کانال تلگرامی دکتر قدوسی