محمود ختایی

دانشیار بازنشسته دانشکده اقتصاد علامه طباطبائی

خبرآنلاین نوشت: پس از گذشت بیش از یکسال از پنجاه و هشتمین  انتخابات ریاست جمهوری امریکا در نوامبر 2016،اطلاعات و تحلیل های اخیر  در مارس 2018  حاکی از احتمال دخالت روسیه در این انتخابات با استفاده از فیس بوک در فضای مجازی به نفع ترامپ است. در ابعاد محدودتر احتمال دخالت روسیه در مراجعه به آرای عمومی برای رفتن یا ماندن انگلستان دراتحادیه اروپا، EU در ژوئن 2016 نیز مطرح است. انتشارمجموعه ای از این اخبار موجب گردید در در ماه مارس از ارزش سهام فیس بوک، غول بزرگ دنیای مجازی فقط طی یک هفته حدود 60 میلیارد دلار، معادل 16.1 در صدکاسته شود. چرا که اعتماد کاربران به فیس بوکبه جهت درز اطلاعات شخصی و سؤاستفاده از آن کاسته شده بود.

در مورد فساد انتخاباتی فوق و دخالت های مشابه دولت های خارجی در انتخابات کشور های دیگر، سازمان شفافیت بین المللی گزارشی در تاریخ 23 مارس 2017 منتشر نموده است. برداشت آزادی از این گزارش و چند منبع دیگر در مورد فساد انتخابات امریکا و نقش روسیه در این فساد،محور نامه سی و هفتم است. در حاشیه شاید عنوان شودکه در حال حاضرطرح این موضوع در شرایطی که در کشور بحث بستن و فیلتر کردن رسانه های مجازی مطرح است، مناسب نیست.همه اختراعات، ابداعات و نو آوری ها از ساده ترین تا پیچیده ترین آن ها از جمله رسانه های مجازی می تواند در جهت درست و یا نادرست به کار گرفته شود.اما با گذشت زمان، پدیده های نو جایگاه خود را یافته و به درستی مورد استفاده قرار می گیرند. از اینرو احتمال سؤاستفاده از شبکه های مجازی هم نمی تواند و نباید مستمسکی برای ممنوعیت استفاده از این ابزار نیرومند اطلاع رسانی باشد.

اول- شرکت کا و انتخابات امریکا

بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که شرکت داده پردازیکمبریج آنالیتیکا با علامت کوتاه CA، کا، در انگلستان با استفاده از روش های احتمالاً غیر قانونی از داد ه ها و اطلاعات شخصی کاربران فیس بوک برای اثر گذاری بر نتائج انتخابات امریکا استفاده کرده است.شرکت کا،دو بخش تجاری و سیاسی دارد. در بخش تجاری با قرادادهای بازار یابی، تبلیغات مناسب برای فروش بیشتر محصولات شرکت ها ی تجاری طراحی و به اجرا گذارده می شود. تبلیغات تجاری با جمع آوری مجموعه ای از اطلاعات شخصی خریداران بالقوه و بر اساس اثر گذاری بر سلیقه و تصمیم خرید آنان تنظیم می شود. در بخش سیاسی نیز با روشی مشابه، با تنظیم قرار داد هائی، تبلیغات انتخاباتی به نفع نامزد و یا نامزدهای مورد نظر و علیه نامزدان رقیب، طراحی می شود. شیوه های تبلیغاتی و اطلاع رسانی بر اساس داده ها و اطلاعاتی است  که می تواند از طریق رسانه های مجازی در مورد علائق، حساسیت ها وزمینه های مورد علاقه گروه ها وافراد در فیس بوک، یوتیوب، توئیتر، تلگرام جمع آوری شده باشد.با تحلیل این داده ها، شیوه و شعار مناسب برای اثر گذاری بر آرای رای دهندگان به ویژه بر آرای افراد مردد در انتخاب نامزد ها، تنظیم می شود و سپساز طریق همان شبکه های مجازی و یا از طریق سایر رسانه ها، مانند رادیو، تلویزیون و مطبو عات منتشر می گردد.

به عنوان مثال اعتماد واطمینان ما به دیگران کاملاً شخصی است و ظاهراً نمی تواند به آسانی تشخیص داده شده  و اندازه گیری شود. اما اگر در فضای مجازی عضو گروه یا گروه هائی باشیم و یا حتی فقط با فرد ویا افرادی ارتباطاتی اینترنتی - به عنوان مثال با ایمیل - داشته باشیم، همین اعتماد و اطمینان می تواند اندازه گیری شود و در جهات خاص مورد استفاده قرار گیرد. درجه اعتماد شما به یک فرد یا گروه  خاص، تابع صعودی از تعداد پیام های مورد مبادله و درصد تشابه موضوع و محتوای آن ها است. به همین ترتیب مراجعه شما به  نرم افزارهای جستجوگر، زمینه های ذوقی ومورد علاقه شما را مشخص می نماید.

در شکل قانونی، دسترسی به اطلاعات اینتترنتی می تواند با اجازه از شما در هنگام  عرضه و قبول نرم افزار های کاربردی تحصیل شود و یا آن که در گروه ها ی بزرگی فعال شوید که ضرورتاً همه اعضا را نمی شناسید. البته دسترسی مستقیم به اطلاعات شخصی افراد به صورت غیر قانونی و نیمه قانونی، دشوارتر است، اما غیر ممکن نیست. به نظر می رسد که موضوع فیس بوک و انتخابات امریکا از مصادیق بحث فوق باشد.

مقاله سارااحمدی قزل‌دشتی در فروردین 97 تحت عنوان "سایکوگرافیک؛کمبریج آنالیتیکا چگونه ذهنیت رأی‌دهندگان رامی‌شناخت"شرح تخصصی خوبی در این زمینه ارائه داده است.

دوم- فیس بوک، کا، روسیه و انتخابات آمریکا

پایگاه انتخاباتی ترامپ قراردادی با شرکت انگلیسی کا منعقد می نماید تا برنامه انتخاباتی، شیوه های تبلیغاتی و شعارهای  مناسب برای مبارزه انتخاباتی ترامپ تنظیم نماید.

کا می گوید با کمک تحلیل داده های اطلاعاتی و انتخاب شیوه های مناسب تبلیغاتی توانست موجب پیروزی ترامپ فقط با کمتر از 40 هزار رای  در سه ایالت کلیدی و در نهایت موجب پیروزی او در کل انتخابات ریاست جمهوری شود. در حالی که کل رای عمومی ترامپ، 3 میلیون کمتر از آرای هیلاری کلینتون بود.

بر اساس اطلاعات شبکه فیس بوک، این امکان فراهم شده بود که توسط کا به آدرس های رای دهندگان حتی در نقاط دور افتاده، تبلیغات به نفع ترامپ متناسب با تمایلات  آنها ارسال گردد. استفاده گسترده از شبکه ها توسط مردم و امکان سؤاستفاده های مختلف  در سطح داخلی و خارجی بسیار نگران کننده و چالش حقوقی بزرگ عصر حاضر است.

در ماجرای انتخابات، نقش فیس بوک و روسیه مورد توجه و پرسش است. در مارس 2018، کریستوفر وایلی یکی از کارکنان سابق کا چگونگی حضور فیس بوک را در این ماجرا توضیح داد:

* الکساندر کوگان یک استاد روسی - امریکائی دانشگاه کمبریج از فیس بوک اجازه می گیرد تا از طریق نرم افزاری که ساخته است اطلاعاتی از کاربران فیس بوک جمع آوری کند. اومکلف بوده است از این داده ها فقط جهت مقاصد دانشگاهی و نه بازرگانی استفاده نماید. کوگان چند ترم نیز در دانشگاه سنت پترزبوک روسیه تدریس داشته است.

* نام این نرم افزار "این زندگی دیجیتالی من است" بود. ماهیت نرم افزار یک آزمون و ارزیابی شخصیتی است که می توانست به رایگان توسط کار بران علاقمند استفاده شود. اما برای اجرای آن، کاربران باید اجازه می دادند که نرم افزار امکان دسترسی به مشخصات و آدرس فیس بوکی آنها و دوستانشان داشته باشد. با انجام آزمون، فرد شناخت روشن تری در مورد مشغله و زندگی دیجیتالی خود پیدا می کرد.

* گرچه حدود 270000 نفر این آزمون را انجام دادند و از آن استفاده کردند. اما با توجه به موافقت این عده برای دسترسی نرم افزار به پرونده های دوستانشان و طییعتاً دوستان دوستانشان، خود فیس بوک برآورد کرده است اطلاعات 87 میلیون کاربر از طریق کوگان در اختیار کا قرار گرفته است و برداشت کننده اصلی محصول شرکت کا بوده است.

* کا مغز متفکر در پس عملیات کوگان بود. وایلی می گوید این شرکت 7 میلیون دلار برای جمع آوری داده ها هزینه کرده است. خود کا نیز شرکتی پوششی و وابسته به یک شرکت فعال انگلیسی قدیمی در زمینه های نظامی و امنیتی SCL است. احتمالاً نام کمبریج آنالیتیکابرای دانشگاهی نشان دادن شیوه فعالیت های شرکت و اشتغال الکساندر کوگان در دانشگاه کمبریج بوده است.

* بر اساس اظهارات فیس بوک، آنها مطلع شدند کوگان قاعده متداول همکاری های دانشگاهی فیس بوک را در 2015 نقض کرده است و اطلاعات را به شخص سومی یعنی شرکت کا داده است. متعاقب پیگیری فیس بوک، شرکت کا و کوگان اطمینان دادند که تمام اطلاعات جمع آوری شده از فیس بوک را از حافظه ای کامپیوتری پاک کرده اند. اما گفته می شود بعد ها در همین اواخر صد ها گیگا بایت از آن اطلاعات در کا دیده شده است.

* در حاشیه جالب آن که کوگان، در دوره ای نام خود را به دکتر الکساندر سپکتر به مفهوم دارنده توانمندی ویژه تغییر داده و سپس به نام اولیه الکساندر کوگان بر گشته است.

به سبب فرآیند فوق، فیس بوک، و شرکت کا به شدت مورد انتقاد قرار گرفته اند. فقط درست کمی پیش از انتشار اخبار فوق، فیس بوک اعلام می کند که همکاری با شرکت کا،گروهSCL، کوگان و وایلی را معلق نموده است.هنوز اثبات نشده است که کا از اطلاعات به دست آمده از فیس بوک در مبارزه انتخاباتی ترامپ استفاده کرده باشد.

همچنین پس از پخش اخبار فوق، شرکت کا رابطه استخدامی خود رابانیکس مدیر ارشد و کوگن مشاور شرکت به سبب افشاگری های آن ها معلق کرده است.

در 2 مه 2017 شرکت کا و گروه SCL اعلام می دارند که به سبب بدنام شدن توسط رسانه های خبری، فعلیت های خود را متوقف و اعلام ورشکستگی کرده اند.

بعضاً نیز گفته می شود. جنجال فوق نتیجه طبیعی الگوی فعالیت تجاری فیس بوک  و شبکه های مشابه دیگر مجازی است. فیس بوک با تهیه پرونده های ارتباطی ما در شبکه مجازی خود و سپس فروش علائق ما به شرکت های تبلیغاتی، سیاست پیشگا و دیگران، درآمد کسب می کنند. معلوم نیست ضرورتاً همه انواع این فعالیت ها، قانون شکنی باشد. موضوع تحت بررسی مراجع و ناظران قانونی است.

سوم- ویکی‌لیس، کا،روسیه و انتخابات آمریکا

بر اساس بررسی های صورت گرفته، در سال 2016  نیکس - مدیر ارشد کا - با جولیان آسانژ مدیر ویکی لیکس - موسسه خبر رسانی غیر انتفاعی - برای استفاده از اطلاعات احتمالی او در مورد نقاط ضعف هیلاری کلینتون تماس گرفته است. هنوز مدارکی دال بر نتائج این تماس برای اثر گذاری بر انتخاب ترامپ وجود ندارد. شرح زمانی موضوع به صورت زیر بوده است:

* اواسط مه 2016 مذاکرات همکاری کا با پایگاه فعالیت انتخاباتی برای ترامپ شروع می شود.

* در 12 ژوئن 2016 جولیان آسانژ طی اعلام عمومی عنوان می نماید بزودی ایمیل های نشت یافته ای را در مورد هیلاری کلینتون منتشر خواهد کرد.

* نیکس از کا می گوید پس از انتشار این اخبار در اوائل ژوئن با آسانژ تماس می گیرد که آیا او می تواند ایمیل ها را قبلاز انتشار ببیند.

* در 23 ژوئن 2016، کا قرارداد فعالیت تبلیغاتی برای فعالیت های انتخاباتی ترامپ را با پایگاه مبارزاتی او منعقد می کند.

* در 22 ژوئیه 2016، ویکی لیکس ایمیل های دی ان سی را در شرایطی منتشر می کند که هیلاری کلینتون در مبارزات انتخاباتی از ترامپ جلوتر بود. گروهی معتقدند که ایمیل ها توسط روس ها به سرقت رفته و در دسترس ویکی لیکس قرار گرفته است.

* در اوت 2016، نیکس به اعضای مرتبط کا اطلاع می دهد که دوباره با آسانژ تماس داشته است و به او پیشنهاد همکاری برای سازماندهی بهتر انتشار ایمیل های نشتی دی ان سی داده است ولی هنوز پاسخی دریافت نکرده است.

* گرچه آسانژ و نیکس هردو تائید می کنند که همکاری نداشته اند و به جائی نرسیده است، اما توجه شود که هک ایمیل خود خلاف قانون است و تلاش گروه ترامپ و کا برای به دست آوردن امیل های هک شده هیلاری کلینتون و دموکرات های امریکا تخلف محسوب می شود.

چهارم- اسنودن و ویکی‌لیکس

ادوارد اسنودن متولد 1983 کارشناس حرفه ای کامپیوتر  ویکی از کارکنان سیا بوده است. او در 2013 مجموعه گسترده ای از اطلاعات سری امریکا را کپی و پس از فرار از امریکا این اسنادرا از طریق ویکی لیکس منتشر نمود. به این جهت گروهی او را قهرمان افشاگری می شناسند.

اسناد منتشره حاکی از پایش و بازرسی گسترده جهانی ارتباطات توسط دولت امریکا و بعضی از دولت های اروپائی است که با همکاری شرکت های بزرگ در زمینه ارتباطات صورت می گیرد.

اسنودن علیرغم باطل شدن پاسپورتش با کمک ویکی لیکس از طریق هنگ کنگ به مسکو رفت. مدت یک ماه به علت نداشتن پاسپورت در فرودگاه مسکو در حصر بود. سپس توسط پوتین پناهنده شناخته شد. در حال حاضرتحت عنوان پناهندگی  در جای ناشناخته ای در مسکو زندگی می کند. اعتبار مجوز پناهندگی او فعلاًتا سال 2020 است.

اسنودن نوع فعالیت فیس بوک را در مورد شرکت کا والکساندر کوگن، مشابه بازرسی و پایش امریکا در زمینه ارتباطات جهانی می داند. از این طریق اطلاعات خصوصی کاربران را می فروشد و کسب در آمد می کند.

پنجم- فساد های سنتی، روسیه و انتخابات آمریکا

در مورد فساد های سنتی صریح یا حقیقی نیز مشخص شده است که در ژوئن 2016  در برج ترامپ، یک وکیل روسی به نام ناتالیوسلنیتسکایا که با کرملین مرتبط بوده است با دونالد ترامپ پسر و افراد دیگری از پایگاه انتخاباتی ترامپ ملاقات داشته است. داماد ترامپ که در روسیه نیز فعالیت های اقتصادی دارد در این ملاقات حضور داشته است. وکیل روسی در مذاکرات مدعی شده است که می تواند اطلاعاتی علیه هیلاری کلینتون در اختیار آنها بگذارد. ظاهرا" این ارتباطات ادامه نیافته است و این تبانی با روسیه تحقق نیافته است.

بعلاوه در زمینه فساد اخلاقی، تارنمای خبری سی ان ان 14 فوریه 2017 اعلام کرد که  مایکل کوهن وکیل شخصی رئیس جمهوری آمریکا در در سال 2016 مبلغ 130 هزار دلار به خانم استفانی کلیفورد مشهور به استورمی دانیلزهنر پیشه فیلم های غیر اخلاقی پرداخت کرده است تا در مقابل نامبره از افشاگری روابط خود و ترامپخودداری کند.

در آن زمان کوهن عنوان داشت که این مبلغ را شخصاً وبه عنوان یکی از هواداران انتخاباتی ترامپ به استفانی پرداخت کرده است و ترامپ و یا ستاد انتخاباتی وی در این پرداخت دخیل نبوده اند. بعلاوه مدعی شدمبلغ فوق به صورت مستقیم یا غیر مستقیم  به او بازپرداخت نشده است. ترامپ نیز از فرآیند هرگونه پرداخت پول به این هنرپیشه اظهار بی اطلاعی می کرد.اما در سه می 2018،ایرنا به نقل ازشبکه تلویزیونی سی ان ان گزارش می دهد که دونالد ترامپ در توئیت خود تائید کرده است که مبلغ حق السکوت فوق  را به مایکل کوهن بازپرداخت کرده است.

نتیجه

در آخرین انتخابات ریاست جمهوری امریکانوع جدیدی از فساد انتخاباتی با استفاده از شبکه های مجازی مشاهده می شود. این فساد هم به جهت تازگی و هم به جهت اهمیت آن بازتاب گسترده جهانی یافته است. در این بررسی، توجه اصلی به نقش شرکت انگلیسی کا - کمبریج آنالیتیکا - است که با کمک فیس بوک احتمالاً موفق شده استبر نتائج رای گیری انتخابات امریکا به نفع دونالد ترامپ اثر گذار باشد.

در این مسیر پرسش های جدی نیز به جهت دخالت احتمالی روسیه در انتخابات امریکا مطرح است. بعلاوه شواهدی هم به لحاظ توسل به فساد حقیقی هم وجود دارد. شرکت کا در مبارزات انتخاباتی جمهوری چک، هندوستان، ایتالیا، کنیا، مکزیک، مالزی، نیجریه و اکراین نیز از طریق فساد شبکه های ارتباطی مجازی و فساد حقیقی سنتی فعال بوده است.

شیوه جدید اعمال نظر در انتخابات ها از طریق استفاده از داده های کاربران شبکه های ارتباطی مجازی، پدیده جدید جهانی است که مستلزم توجه ویژه است.

فن آوری های جدیدشبکه های مجازی شمشیری دو لبه است. با انتشار اخبار در شبکه های اجتماعی مجازی می توان علیه فساد مبارزه کرد و خواهان تغییر شد. اما این پرسش نیز مطرح است که اگر ازاطلاعات مرتبط با  کاربران که در این شبکه ها تجمیع می شود، در فرآیندی مه آلود برای اثر گذاری بر انتخابات و یا مقاصدی نامطلوب استفاده شود، چه موضعی باید داشت و آیا این شیوه کاربری اطلاعات نیز نوعی فساد است.

در مورد انتخابات اخیر امریکا، الکساندر نیکس مدیر ارشد کمبریج آنالیتیکا که به جهت عدم وفاداری به شرکت از کارش نیز معلق شده است، عنوان کرده است که بعضی از ایمیل های میان شرکت و مشتریانش ویژگی نابود شوندگی خودکار دارند. این ویژگی موجب می شود که رد و نشانی الکترونیکی برای بررسی کنندگان باقی نماند تا آن هابتوانند دعاوی فساد احتمالی در انتخابات را تعقیب نمایند. بعلاوه هویت و مشخصات واقعی شرکت های فعال در جهت دهی انتخابات مخفی می باشد.

شرکت  های اصلی از طریق شرکت های پوششی غیر قابل رد گیری عمل می نمایند. یکی دیگر از مدیران اجرائیکمبریج آنالیتیکا که در اروپای شرقی در یکی از قرارداردهای اثر گذاری بر انتخابات فعال بوده است، می گوید، هیچ کس حتی نمی دانست چنین شرکت هائی وجود دارند.

این فعالیت های نادرست، نشان می د هد که متاسفانه در قوانین انتخاباتی بسیاری از کشور ها، راه هائی برای دور زدن قانون وجود دارد که از طریق آن افراد ذینفع می توانند اثر گذاری بر انتخابات را خریداری کنند.از اینرو در بعضی موارد، برابر مجموعه مقررات حاکم،مشخص کردن دقیق گذر شرکت ها و سیاستمداران از خط فساد دشوار است.

پرونده فساد فیس بوک، کمبریج آنالیتیکا و دخالت احتمالی روسیه در موضوع انتخابات امریکا مصداقی از همین موارد است.این جنجال به روشنی حاکی از پیدایشپدیده جدیدی در مورد فساد سیاسی و ضرورت مبارزه با آن است.

البته همزمان با این پدیده نو، مکتب قدیمی "کیف های پر از پول نقد" نیز کماکان برای خرید اثر گذاری بر آرای رای دهندگان و سایر مقاصد نامشروع مورد توجه است. اخیراً در مارس 2018، نیکلاس ساکوزی رئیس جمهور سابق فرانسه، متهم شده است برای مبارزه انتخاباتی خود در 2007 حدود 50 میلیون یورو از رهبر لیبی معمر قذافی دریافت کرده است. موارد مشابه فساد انتخاباتی در کشور های دیگر نیز گزارش شده است.

Brexit. British exit.

https://www.express.co.uk/finance/city/938171/Facebook-shares-stock-fall-Cambridge-Analytica-Bank-of-America-Merrill-Lynch

Transparency International.The old and new schools of political corruption - 23 March 2018.

Cambridge Analytica.

https://en.wikipedia.org/wiki/Cambridge_Analytica

https://www.zoomit.ir/2018/3/26/270059/psychographics-behavioural-analysis-cambridge-analytica/

https://www.vox.com/policy-and-politics/2018/3/21/17141428/cambridge-analytica-trump-russia-mueller

Christopher Wylie

AleksandrKogan

University of St. Petersburg

https://en.wikipedia.org/wiki/Aleksandr_Kogan

thisismydigitallife

SCL group.Strategic Communication Laboratories.

این  شرکت انگلیسی است. موضوع فعالیت آن فراهم کردن اطلاعات، تحلیل برای دولت ها ارتش ها است. در زمینه تغییرات اجتماعی و دفاع فعال است. در جنجال انتخابات امریکا گفته می شود تحت پوشش شرکت کمبریج انالیتیکا فعال اصلی برای اقدامات صورت گرفته بوده است و به  سبب همین همکاری بیشتر شناخته شد.

https://sclgroup.cc/

Dr. Spectre

https://www.psychol.cam.ac.uk/people/dr-aleksandr-spectre

https://www.ctvnews.ca/business/u-k-probe-goes-on-despite-cambridge-analytica-bankruptcy-1.3913146

WikiLeaks' JulianPaulAssange

https://en.wikipedia.org/wiki/Julian_Assange

ویکی لیکس یک موسسه غیر انتفاعی خبر رسانی است که توسط آسانژ برنامه ریز کامپیوتری در 2006 تاسیس شده است. این موسسه برای شفافیت و آگاهی مردم اخبار درز یا نشت کرده را پخش یا منتشر می کند. آسانژ تبعه استرالیا است. در حال حاضر به جهت انتشار بعضی از اخبار نشتی امنیتی از طرف دولت امریکا و تخلف حقوقی از طرف دولت انگستان تحت تعقیب است.آسانژ برای فرار از دستگیری از اوت 2012 زمانی که لندن بود به سفارت اکوادر در لندن پناهنده شد و هنوز در آنجا است. در ژانویه 2018 دولت ااکوادر به نامبرده تبعیت اکوادری داده است.

https://www.vox.com/policy-and-politics/2018/3/21/17141428/cambridge-analytica-trump-russia-mueller

US Democratic National Committee, DNC.

https://wikileaks.org/dnc-emails/

https://www.washingtonexaminer.com/edward-snowden-i-have-no-relationship-with-wikileaks

https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Snowden

https://www.thesun.co.uk/.../edward-snowden-facebook-cambridge-analytica-rebranded-..

Natalia Veselnitskaya

https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/trump-russia-donald-jr-tower-meeting-transcript-republican-grassley-release-a8178761.html

Stephanie Clifford

https://www.khabaronline.ir/detail/774257/World/americas

Alexander Nix, Chief Executive Officer, CEO.