دکتر جعفر خیرخواهان
ادیان بزرگ پیروان خود را به یک روز عبادت در هفته سفارش کرده‌اند؛ در دین یهود روز شنبه را برگزیدند که کار کردن را مجاز نمی‌دانستند. مسیحیان هم ابتدا شنبه را برای استراحت مقرر کردند اما زمانی که کنستانتین کبیر امپراتور روم به دین مسیحیت گروید روز یکشنبه را تعطیل تعیین کرد که برخی می‌گویند به این دلیل بود تا پیروان ادیان شرقی که خورشید را عبادت می‌کنند جذب مسیحیت کند (با توجه به کلمه sunday که به معنی روز خورشید است). چند سده پس از آن با ظهور دین اسلام، در قرآن کریم روز جمعه به‌عنوان روزی مقدس معرفی شد تا تفاوت آن با سایر ادیان دیده شود و مومنان در هنگام ظهر به نماز جمعه بروند، اگرچه الزامی خاص به استراحت کردن و حرمت‌کار و تجارت نشده بود.




با اختراع انواع ماشین‌ها و دستگاه‌ها و مکانیزه شدن فعالیت‌های تولیدی همچنین توجه کارگران به احقاق حقوق خویش و افزایش درآمد کارگران، به تدریج شاهد جانشین شدن بیشتر فراغت به جای کار بودیم. گسترش شهرنشینی نیاز انسان‌ها را به تفریح و سفر به خارج از شهرها در پایان هفته بیشتر کرد. ابتدا تعطیلی یک روز در هفته و سپس با تصویب قوانین کار امروزی، تعطیلی دو روز در پایان هفته نصیب کارگران شد. جهانی‌شدن اقتصادها، ارتباطات تجاری و شراکت در تولید بین کشورهای گوناگون جهان در کنار حضور هرچه بیشتر بنگاه‌های چندملیتی در اقصی نقاط جهان باعث شده است که همه دنیا به هم پیوند بخورد. بازارهای جهانی و بورس سهام و معاملات بانکی هم تمام جهان را به هم وابسته کرده است. در اقتصادهای امروزی سهم اصلی در تولید به خدمات و تولیدات ناملموس تعلق دارد. این نوع تولیدات به نیروی فکری و دانشی نیازمند هستند که به زمان و مکان خاصی پایبند نبوده و بیشترین ارزش افزوده را خلق می‌کنند.چنین شرایطی ایجاب می‌کرد که روزهای معینی برای تعطیلات رسمی پایان هفته تعیین شود. این‌گونه بود که روزهای شنبه و یکشنبه به‌عنوان تعطیلات رسمی در تمام کشورهای غیرمسلمان و کشورهایی که زمانی مستعمره کشورهای غربی بودند به رسمیت شناخته شد. اما در کشورهای مسلمان خاورمیانه از جمله ایران که جمعه از قدیم الایام به‌عنوان روز تعطیل مذهبی بود، با افزایش روزهای تعطیل آخر هفته به دو روز، به‌طور خودکار روز پنج‌شنبه را به روز دوم تعطیلات خود افزودند.

با چنین تصمیمی این کشورها عملا تنها سه روز دوشنبه تا چهارشنبه را با بقیه جهان و شرکای تجاری بین‌المللی خود در ارتباط بودند.کشورهای عربی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که یکایک به زیان اقتصادی در حال افزایش ناشی از چنین وضعیتی پی بردند با حفظ تعطیلی روز جمعه، تعطیلی روز پنج‌شنبه را به شنبه انتقال دادند تا بتوانند چهار روز در هفته را با جهان مرتبط باشند. آخرین کشورهای مسلمان عربی که به این تغییر رضایت دادند عمان و عربستان سعودی بودند که در سال 2013 این کار را کردند. آنها تا مدت‌ها با مخالفت روحانیونی روبه‌رو شدند که معتقد بودند چنین کاری پیروی از رسم یهودیان است که تعطیلی‌شان از شبانگاه جمعه تا شبانگاه شنبه ادامه داشت و حتی یک گام به سمت پذیرفتن تعطیلات مسیحیان به حساب می‌آید که پایان هفته‌شان شنبه و یکشنبه بود. ایران البته در سال‌های گذشته شرایطی خاص داشته است و به کشوری منزوی و بسته و گرفتار تشدید تحریم‌ها تبدیل شده بود. در شرایط جدید اگر می‌خواهیم به کشور اول منطقه و هاب مالی و تجاری تبدیل شویم باید با الزامات آن ازجمله اصلاح تقویم و تعطیلات خود کنار بیاییم. در این زمینه بخش خصوصی و خصوصا شرکت‌هایی که همکاری‌‌های بین‌المللی دارند و بیشترین منافع را از این تغییر می‌برند باید با کمک اتاق‌های بازرگانی تلاش کنند تا چنین اصلاحی صورت بگیرد. البته احتمال مخالفت‌ها و مقاومت‌هایی با این تغییر هست اما با توجه به اینکه تعطیلی روز پنج‌شنبه هیچ توصیه دینی ندارد صرفنظر کردن از آن نباید دشوار باشد. دنیا به سرعت در حال تحول و تغییر است که باید تا جای ممکن با آن همراه شد. اقتصاد ایران گرفتار مشکلات عدیده‌ای است و باید هر تلاش عملی چه کوچک و چه بزرگ صورت بگیرد تا اجازه حرکت و نفس‌کشیدن به آن بدهیم. جابه‌جایی روزهای تعطیل آخر هفته به جمعه و شنبه یکی از این تلاش‌های کوچک و تغییرات ضروری است که باید خیلی سریع انجام دهیم و بر مخالفت‌ها و مقاومت‌ها فائق آییم.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۷۰۶