پرویز بابایی . پژوهشگر اقتصادی و مالی
براساس آگهی مزایده منتشرشده در جراید دوشنبه ١٣ مهر ١٣٩٤، شرکت مدیریت املاک مخابرات ایران (مدیریت سامان سازه غدیر) ٢١ مورد از املاک شرکت مخابرات را به مبلغ ٧٧٥ میلیارد تومان به مزایده گذاشته است. پیش از این هم انتقادهای بسیاری از زمان خصوصی‌سازی، به فروش املاک و دارایی‌های ثابت شرکت مخابرات شده، اما این انتقادها گویا تأثیری نداشته و در پنج سال گذشته بیش از ٥٠٠ میلیارد تومان از املاک مسکونی، صنعتی، اداری، باغ و کارخانه متعلق به مخابرات به‌صورت عجولانه فروش رفته، درحالی‌که شرکت مخابرات نیازی به این واگذاری‌های عجولانه نداشته و مبالغ واگذاری‌ها هم صرف سرمایه‌گذاری نشده است، اما مدیران مخابرات با گرفتن مجوز از سازمان خصوصی‌سازی دولت دوم احمدی‌نژاد، مجوز فروش یک درصد املاک را گرفتند که با توجه به فروش یک درصد از املاک مخابرات به ارزش ٥٠٠ میلیارد تومان، حداقل ارزش املاک این شرکت بدون محاسبه تجهیزات، دارایی‌های نامشهود، سود انباشته، سود سالانه و سایر دارایی‌ها، بیش از ٥٠ هزار‌میلیارد تومان است درحالی‌که شرکت مخابرات به قیمت خالص هزارو ٢٩٢ میلیارد تومان به شرکت توسعه اعتماد مبین واگذار شد.
در آبان‌ماه ١٣٨٨ تعداد ٥٠ درصد و یک سهم شرکت مخابرات، ظاهرا به ارزش حدود هفت‌هزار و ٨٠٠ میلیارد تومان به‌صورت ٢٠درصد پرداخت نقدی معادل هزارو ٥٤٠ میلیارد تومان و ١٦ قسط شش‌ماهه ٤٨٤ میلیارد تومانی (اقساط سالانه ٩٦٨میلیارد تومان) به شرکت توسعه اعتماد مبین واگذار شد.
خریدار سهام ٥٠ درصد و یک سهم مخابرات در شش سال گذشته و از سال ١٣٨٨ تا پایان تیرماه ١٣٩٤ براساس صورت‌های مالی منتشرشده در پایگاه اطلاع‌رسانی کدال، (طبق جدول یک) بیش از شش‌هزار و ٥٦ میلیارد تومان از محل تقسیم سود این شرکت، سود برداشت کرده درحالی‌که کل اقساط پرداختی‌اش به دولت برای خرید سهام مخابرات با اقساط شش‌ماهه ٤٨٤میلیارد تومانی در شش سال گذشته پنج‌هزارو ٨٠٨ میلیارد تومان باید می‌بود که هنوز ظاهرا یک قسط ٤٨٤میلیارد تومانی را پرداخت نکرده است. بر این اساس حتی در صورت پرداخت تمام ١٢ قسط به‌طور کامل و سر موعد، خریدار سهام بیش از ٥٠ درصدی مخابرات، حدود ٢٤٨ میلیارد تومان بیش از اقساط پرداختی، سود کرده و با لحاظ پرداخت ٢٠ درصد بخش نقدی، قیمت سهام در موعد خرید به مبلغ هزارو ٥٤٠ میلیارد تومان و سود ٢٤٨میلیارد تومانی علاوه بر اقساط پرداختی در شش سال گذشته، در حقیقت سهام ٨٠هزار‌میلیارد تومانی مخابرات که در آبان ١٣٨٨ ظاهرا به قیمت هفت‌هزارو ٨٠٠ میلیارد تومان خصوصی‌سازی شد، در حقیقت به قیمت هزار و ٢٩٢ میلیارد تومان به شرکت توسعه اعتماد مبین و سایر شرکت‌های همسو فروخته شده است.
داستان مزایده املاکی که هنوز مالکیت قطعی ندارد
ارزش دارایی‌ها و املاک شرکت مخابرات که در حداقل ٨٠ سال و از ١٣٠٨ تا ١٣٨٨ به وسیله دولت‌ها خریداری و ایجاد شده بود، طبق اظهارات وزرای سابق پست، تلگراف و تلفن و کارشناسان مربوطه، بین ٥٠ تا ١٤٠ هزار میلیارد تومان بود که دقیق‌ترین و نزدیک‌ترین رقم ارزش آن ٨٠هزار‌میلیارد تومان ذکر شده است. در سال ١٣٨٨ به ثمن بخس ١٢٩٢میلیارد تومانی واگذار شد، اما به محض واگذاری، خریدار سهام شروع به فروش املاک و دارایی‌های مخابرات کرد؛ درحالی‌که هنوز مالکیت قطعی نداشت و موافقت سازمان خصوصی‌سازی دولت دوم احمدی‌نژاد با فروش املاک از سوی خریدار، جای سؤال و تعجب دارد.
طبق جدول دوم و براساس صورت‌های مالی شرکت مخابرات، ارزش دفتری دارایی‌های ثابت شرکت که در ٨٠ سال خریداری شده بود، در زمان واگذاری در سال ١٣٨٨ بیش از ١٠٨هزارو ٦٦٦میلیارد ریال بود، درحالی‌که ارزش واقعی این دارایی‌ها، حداقل چندین برابر و طبق نظر برخی کارشناسان، بیش از ١٠ برابر رقم دفتری بوده است.
خریدار سهام مدیریتی مخابرات، یک سال پس از خرید شرکت در اسفند سال ١٣٨٩ اقدام به مزایده ١٠٥ ملک اداری، تجاری، مسکونی و... در تهران به ارزش صدها میلیارد تومان کرد. در شهریور ١٣٩٠ نیز شرکت مخابرات اقدام به مزایده فروش ٢٤ ملک مازاد در ١٥ مرکز استانی کرد. در اسفند سال ١٣٩١ هم واگذاری ٤٠ مورد املاک مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی و باغ از سوی شرکت مخابرات ایران آگهی شد که طبق گفته‌های رئیس هیأت‌مدیره مخابرات در این مزایده‌ها که شرکت مخابرات مجوز فروش یک درصد املاک را از سازمان خصوصی‌سازی گرفته بود، بیش از ٣٢٠ میلیارد تومان ملک فروخته شده که اگر همین رقم را هم درست بدانیم، ارزان‌فروشی مخابرات بیشتر خودش را نشان می‌دهد؛ چراکه وقتی یک درصد املاک فروخته شده ٣٢٠ میلیارد تومان باشد، ارزش کل املاک حداقل ٣٢ هزار میلیارد تومان خواهد بود که به رقم ١٢٩٢میلیارد تومان فروخته شده است.
٢٤١میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در مخابرات
پس از اینکه خریدار مخابرات یکی از اقساط خرید سهام را به‌موقع پرداخت نکرد و سازمان خصوصی‌سازی، تهدید به پس‌گرفتن و فروش مجدد ٤,٧٨ درصد سهام مخابرات کرد، خریدار سهام مدیریتی مخابرات هم با اعلام قیمت ٢٤ هزار میلیارد تومانی برای فروش سهامی که آن را هزار و ٢٩٢ میلیارد تومان خریده‌اند، میزان سرمایه‌گذاری در شرکت مخابرات از زمان خصوصی‌سازی در شش سال گذشته را بیش از ١١هزار‌میلیارد تومان اعلام کرد؛ درحالی‌که براساس صورت‌های مالی که خود خریدار در سایت کدال اعلام کرده، چنین مطلبی صحت ندارد و به‌هیچ‌وجه این سرمایه‌گذاری صورت نگرفته و به فرض انجام این سرمایه‌گذاری، این سؤال مطرح است که چرا در صورت‌های مالی منعکس نشده و کاملا مشخص است که خریدار هم می‌داند چنین سرمایه‌گذاری‌ای به‌هیچ‌وجه صورت نگرفته است.
برای سنجش دقیق میان سرمایه‌گذاری انجام‌شده در مخابرات، باز به صورت‌های مالی رسمی تهیه شده به وسیله مدیران شرکت مخابرات رجوع می‌کنیم. براساس صورت‌های مالی رسمی مخابرات در سایت کدال، مجموع دارایی‌های ثابت و غیرجاری مخابرات در زمان واگذاری ١٠٨هزارو ٦٦٦میلیارد ریال بود. با توجه به منفک‌شدن و جداشدن شرکت ارتباطات سیار (همراه اول) از سال ١٣٩٠ و مالکیت ٩٠درصدی آن از سوی شرکت مخابرات، کل دارایی‌های ثابت و غیرجاری شرکت مخابرات که نشان‌دهنده رقم سرمایه‌گذاری انجام‌شده در آن است، به صورت جمع دارایی‌های ثابت و غیرجاری مخابرات و ٩٠ درصد دارایی‌های ثابت و غیرجاری شرکت ارتباطات سیار خواهد بود. بر این اساس و طبق جدول ٣ مجموع دارایی‌های ثابت، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و غیرجاری شرکت‌های مخابرات و ارتباطات سیار در پایان سال ١٣٩٣ به حدود ١٣٢هزار و ٩١٢ میلیارد ریال رسید که ٢٤هزار و ٢٤٦میلیارد ریال بیشتر از سال واگذاری یعنی ١٣٨٨ است. یعنی عملا در شش سال دو هزارو ٤٢٤ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در مخابرات صورت گرفته که حدود ٢٠درصد رقم ادعایی سرمایه‌گذاری ١١هزار‌میلیارد تومانی توسط مدیران و خریداران سهام مخابرات است.
اما نکته مهم‌تر در این میان این است که این سرمایه‌گذاری هم توسط خریداران مخابرات صورت نگرفته و بیش از هزار و ٩٤٢ میلیارد تومان آن هم وام و تسهیلات بانکی است که باید پرداخت شود و مربوط به بستانکاران است و ربطی به خریداران سهام مخابرات ندارد.
طبق اطلاعات صورت‌های مالی، شرکت مخابرات در زمان واگذاری، حتی یک ریال تسهیلات و وام بانکی نداشته و هزینه‌های مالی و بانکی هم پرداخت نمی‌کرده اما طبق جدول ٤ درحال‌حاضر تسهیلات بانکی دریافتی شرکت‌های مخابرات و ارتباطات سیار بیش از هزارو ٩٤٢ میلیارد تومان است و کاملا مشخص است که خریدار سهام مدیریتی مخابرات برای پرداخت اقساط خرید سهام، تقریبا کل سود دوهزارو ١٠٠ میلیارد تومانی شرکت را به صورت نقدی تقسیم می‌کند اما در مقابل با اخذ وام هزارو ٩٤٢ میلیارد تومانی بیش از ٣٥٠میلیارد تومان هزینه مالی غیرضروری در یک سال بر شرکت تحمیل می‌کند. علی‌ایحال با کسر ١٩هزار و ٤٢٣میلیارد ریال تسهیلات بانکی، متعلق به بستانکاران بانکی که باید اصل و سود وام به آنها مسترد شود، از کل سرمایه‌گذاری ٢٤هزار و ٢٤٦میلیارد ریالی از زمان واگذاری تاکنون در شش سال گذشته در مجموعه مخابرات، سرمایه‌گذاری واقعی توسط سهام‌داران مخابرات از زمان واگذاری حدود ٤٨٢میلیارد تومان بوده که فقط نصف آن به میزان ٢٤١میلیارد تومان توسط خریداران و مابقی توسط دولت و سایر سهام‌داران، صورت گرفته است که تقریبا دو‌درصد رقم ادعایی مدیران و خریداران سهام مخابرات است و انحراف ٩٨درصدی با سرمایه‌گذاری ادعاشده دارد.
پیگیری مجدد بازگشت مخابرات به دولت
ناقوس پشیمانی از معامله مخابرات، در آخرین سال عمر دولت دهم زده شد و محمدرضا رحیمی معاون اول احمدی‌نژاد در جمع مسئولان وزارت ارتباطات صریحا اعلام کرد: «به اصرار آقایان مخابرات را فروختیم؛ نوش جانشان! اما کاش این کار را نمی‌کردیم».علیرضا محجوب نماینده تهران نیز در مجلس با اشاره به فروش مخابرات و انحصاری که با این معامله ایجاد شده، گفته: «شرکت مخابرات گوشت را برداشته و استخوان را دور انداخته است».احمد توکلی دیگر نماینده مجلس نیز گفته: «همچنان پیگیر بحث واگذاری مخابرات هستیم و نسبت به این مسئله منتقدیم و آن را پیگیری می‌کنیم».در روزهای گذشته نماینده مردم تربت جام در مجلس در جریان حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این شهرستان، پس از شنیدن گلایه فعالان بخش خصوصی از همکاری نامطلوب و کارشکنی مخابرات، اعلام کرده که طرحی برای بازگشت مخابرات به دولت در مجلس آماده شده و به امضای ١٠٠ نماینده نیز رسیده بود، اما بنابه سفارشی مسکوت‌مانده است و از روز شنبه جاری ١٨ مهرماه این طرح را بار دیگر پیگیری خواهد کرد.
این عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در صورت تصمیم برای ازسرگیری پیگیری این طرح، طرح باید در نوبت مطرح‌شدن در صحن مجلس قرار بگیرد، گفت: اگر برای بررسی طرح تقاضای فوریت شود، طرح‌های زیادی پیش از آن نیز در نوبت طرح برای اخذ فوریت هستند که طبق روال باید منتظر باشد. وی با اشاره به اینکه خودم از امضاکنندگان این طرح بوده‌ام، یادآور شد: این طرح حدود دو ماه پیش مطرح شده و آقای توکلی پیشنهاد‌دهنده و پیگیر طرح بود.
داستان آخرین مزایده املاک
می‌ماند داستان آخرین مزایده ٢١ملک شرکت مخابرات که ١٣ مهرماه جاری و همین چند روز پیش به مبلغ ٧٧٥میلیارد تومان به مزایده گذاشته شده است. آیا این مزایده هم به سرنوشت مزایده‌های عجولانه قبلی دچار خواهد شد؟
در آخرین ثانیه‌های کاری سال ١٣٩٢ مدیریت املاک شرکت مخابرات ایران با انتشار آگهی مزایده‌ای در یکی از روزنامه‌های کشور شرایط عجیبی را در نظر گرفت که هر فردی حتی با کمترین دانش برگزاری مزایده را نیز متعجب می‌کرد.
به گزارش «موبنا»، ماجرا از این قرار بود که شرکت مدیریت املاک مخابرات ایران (مدیریت سامان سازه غدیر) با چاپ یک آگهی اعلام کرد در نظر دارد ٩ مورد از املاک شرکت مخابرات را عمدتا در تهران به فروش برساند. ارزش کل این مزایده بالغ بر ٢٠٠میلیارد تومان بود که کم‌ارزش‌ترین ملک برای فروش ٦٧٠میلیون تومان و باارزش‌ترین ملک این مزایده نیز یک ویلای پنج‌هزار متری واقع در خیابان پاسداران، خیابان کوهستان هشتم بود که ١٥٠میلیارد تومان قیمت‌گذاری کارشناسی‌شده آن بود. نخستین نکته قابل‌توجه به زمان برگزاری این مزایده بازمی‌گشت که در بازه زمانی محدود به ایام پرترافیک پایان سال بود، این در حالی بود که فارغ از هیاهوی شب عید که همه سرگرم امور خویش بودند، برخی شواهد و اخبار از افزایش ٣٠ تا ٤٠درصدی قیمت مسکن در سال آینده حکایت داشت. و اما گذشته از زمان برگزاری، به چند نمونه از شرایط عجیب این مزایده اشاره می‌شود:
١. متقاضیان تا ساعت ١٥:٣٠ یکشنبه ١٨ اسفندماه مهلت شرکت در این مزایده را داشتند.
٢. برخلاف انتظار و رویه حضور در مزایده‌هایی از این دست که رقم بالایی دارند، متقاضیان فقط با واریز ٥٠هزار تومان ناقابل به حساب شرکت مدیریت املاک مخابرات، امکان شرکت در این مزایده را داشتند.
٣. نکته بسیار جالب، شروع و پایان این مزایده بود که حتی به سال آینده نیز کشیده نشده و پرونده این مزایده شب عید، آن‌طور که در آگهی مزایده آمده بود «رأس ساعت ١٦ عصر ٢٨ اسفندماه» به عبارت دیگر آخرین ثانیه‌های پایان آخرین روز کاری سال ٩٢، بسته شد.
همان‌طور که ذکر شد به نظر می‌رسید شیوه طراحی مزایده مذکور به‌گونه‌ای بود که به‌سرعت برگزار و به‌سرعت نیز پرونده آن در آخرین لحظات سال جاری بسته شد تا این املاک با توجه به رکود موجود در این سوی سال قیمت‌گذاری شود و طبعا هر برنده‌ای در آن سوی سال با توجه به تورم و افزایش قیمت‌های انتظاری در آن سوی سال، سود قابل ملاحظه‌ای ببرد.
نکته پایانی آنکه با وجود ارزیابی‌های کارشناسی از احتمال افزایش قیمت‌ها در سال ٩٣، این پرسش به وجود می‌آید که آیا شرکت مخابرات ایران تا این حد در مضیقه مالی قرار گرفته است که امکان تعلل حداقل دوماهه برای کشف قیمت‌ها را نداشت یا آنکه اهداف دیگری از برگزاری این مزایده آن هم از سوی شرکتی که خود در کار ساخت‌وساز نیز هست، وجود دارد. این درحالی است که ظاهرا بخشی از اموال و املاک شرکت مخابرات ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (دولتی) هنوز به‌طور قطعی تعیین‌تکلیف نشده و به گفته معاون حقوقی وزارت ارتباطات، شرکت مخابرات در سال گذشته حدود ٩هزار‌میلیاردتومان درآمد داشته است و به نظر می‌رسد نباید از نظر مالی برای پرداخت اقساط خرید سهام این شرکت ثروتمند نیز با کمبود منابع مواجه شده باشد!
واکنش مخابرات به خبر موبنا
شرکت مخابرات ایران در واکنش به این خبر با ارسال جوابیه‌ای موضوع افزایش قیمت‌ها بعد از سال را شایعه دلالان دانست و آن را زیر سؤال برد. این شرکت علت برگزاری مزایده در آخرین ثانیه‌های سال گذشته را نیز نشانی از سخت‌کوشی کارکنان خود دانست و درنهایت اعلام کرد مشکلی هم با وزارت ارتباطات از نظر تعیین‌تکلیف مالکیت املاک ندارد. سال عوض شد و قیمت‌ها افزایش یافت، اما مخابراتی‌ها درباره اینکه حالا چه پاسخی دارید، سکوت کردند. درنهایت هم مشخص نشد ملک‌های مذکور که در آن گزارش بررسی شده بود به چه شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی و با چه قیمتی و شرایطی فروخته شد. حال این پرسش مطرح می‌شود که در فاز جدید فروش اموال مخابرات نیز آیا اتفاق‌های مشابهی رخ خواهد داد!؟! آیا شرکت مخابرات که اعلام می‌کند «بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری کشور نیز حتی یک‌بیستم املاک مخابرات» را ندارند، باید با این روش و فرمول ساختمان‌های خود را واگذار کند؟
و نکته آخر اینکه مگر بدهی‌های مخابرات تمام شده که شروع به فروش دارایی‌هایش کرده!؟ چراکه نحوه خرید مخابرات به‌صورت اجاره به شرط تملیک بوده و در چنین قراردادهایی معمولا تا تسویه‌حساب آخرین قسط، شما مالک محسوب نمی‌شوید. واقعا داستان چیست؟!
منبع: شرق