بررسی آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تحریم‌ها از میزان «تولید» و «صادرات» نفت کشور کاسته شده است. میزان تولید روزانه نفت در سال 92 معادل 5/3 میلیون بشکه در روز بوده که از این میزان حدود 7/1 میلیون بشکه نفت و مشتقات آن صادر شده و کمترین سطح در 4 سال قبل از آن بوده است، اما مشاهده آمار فصلی نشان می‌دهد که در زمستان سال 92 مسیر کاهشی صادرات نفت متوقف شده و 5/1 درصد به مقدار آن افزوده شده، روندی که تحت‌تاثیر توافق ژنو بوده است.

آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که مقدار تولید و صادرات نفت(شامل نفت خام و فرآورده‌های نفتی) در سال 92 به کمترین میزان خود طی سال‌های 89 تا 92 رسیده است. همچنین نسبت صادرات به تولید در سال 92 به 48 درصد رسیده که نسبت به سال 90 معادل 10 واحد درصد از این مقدار کاسته شده است. این روند نزولی اثر تحریم‌ها را در روند صادرات نفتی مشخص می‌کند. بانک مرکزی در کنار آمار سالانه، آمار فصلی سال 92 را نیز منتشر کرده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در سه فصل نخست سال 92 ، رشد فصلی صادرات منفی بوده، اما در فصل زمستان رشد منفی صادرات نفت متوقف شده و 5/1 درصد به مقدار صادرات افزوده شده که می‌توان این موضوع را به اثر توافق هسته‌ای ژنو در انتهای پاییز سال گذشته و توقف وضع تحریم‌های جدید نسبت داد.

 اثر تحریم‌ها در افت صادرات نفتی

بانک مرکزی آمار «تولید» و «صادرات نفت» در سال 92 را به روز کرد. براین‌اساس در سال 92 میزان تولید نفت 5/3 میلیون بشکه در روز اعلام شده که از این میزان 7/1 میلیون بشکه صادر شده است. آمارها نشان می‌دهد که در سال 91، نفت تولید شده در هر روز 7/3 میلیون بشکه بوده که از این میزان 9/1 میلیون بشکه صادر شده بود؛ بنابراین میزان تولید روزانه نفت در سال 92 نسبت به 91 معادل 7/6 درصد کاهش یافته و همچنین میزان صادرات نیز در این مدت 3/11 درصد افت کرده است. 

براساس آمار بانک مرکزی طی سال‌های 89 تا 92 کمترین میزان صادرات و تولید نفت در سال 92 رقم خورده است. این روند نزولی اثر تحریم‌های بین‌المللی را در کاهش مقدار تولید و صادرات نفت کشور نمایان می‌سازد. بر اساس آمار منتشر شده می‌توان «نسبت صادرات به تولید» در سال‌های 89 تا 92 را محاسبه کرد، این نسبت منعکس می‌کند که در هرسال چه نسبتی از نفت تولید شده در کشور صادر شده است. 

بر این اساس در سال‌های 89 تا 92 بیشترین میزان این نسبت در سال 90 معادل 58 درصد گزارش شده است. کمترین میزان نسبت تولید به صادرات نیز در سال 92 معادل 48 درصد گزارش شده که نشان می‌دهد طی دو سال نسبت تولید به صادرات 10 واحد درصد کاهش یافته است. از آمار ارائه‌شده می‌توان دریافت که طی این چهار سال میزان تولید نفت با یک نوسان مشخص در حال تغییر بوده؛ اما موضوعی که باعث افت نسبت «صادرات به تولید» شده، اثر کاهش صادرات به دلیل تحریم‌های نفتی بوده است. 

 روند نزولی تولید و صادرات در سال گذشته

در گزارش جدید سالانه، آمار فصلی تولید و صادرات نفتی در سال 92 نیز منتشر شده است.

 بر این اساس بیشترین تولید و صادرات نفت در بهار سال 92 ( تولید معادل 7/3 میلیون و صادرات معادل 8/1 میلیون بشکه در هر روز) و کمترین میزان تولید و صادرات در ماه پاییز (تولید معادل 2/3 میلیون و صادرات معادل 5/1 میلیون بشکه) ثبت شده است؛ بنابراین این موضوع نشان می‌دهد که میزان تولید و صادرات در نیمه دوم سال 92 نسبت به نیمه نخست کاهش یافته است.

 براساس آمار بانک مرکزی نسبت صادرات نسبت به تولید نیز در نیمه نخست سال گذشته نسبت به نیمه دوم بیشتر بوده است. طبق آمار نسبت مذکور در دو فصل بهار و تابستان سال 92 معادل 49 درصد بوده که این رقم در فصل پاییز به 47 درصد و در زمستان به 48 درصد رسیده است. 

 تاثیر توافق ژنو در مثبت شدن صادرات 

آمار فصلی منتشر شده در سال 92 حاکی از آن است که رشد فصلی صادرات در سه ماه نخست سال جاری روند نزولی داشته و اوج این کاهش در پاییز 92 بوده که میزان آن نسبت به فصل قبل 3/14 درصد افت کرده است. اما این روند در زمستان سال گذشته توقف کرده و صادرات در زمستان نسبت به پاییز 5/1 درصد رشد کرده است. البته افزایش تولید نفت در این فصل به مقدار قابل توجهی نبوده و نتوانسته روند نزولی در فصل‌های قبل را جبران کند، اما تغییر جهت صادرات نفتی را می‌توان ناشی از «توافق هسته‌ای ژنو» در انتهای پاییز سال گذشته عنوان کرد.

 به بیان دیگر، وضع نشدن تحریم جدید، در توافق ژنو باعث شد که روند نزولی کاهش تولید نفت نیز متوقف شود و حتی آمار صادرات فصلی طلای سیاه در زمستان سال گذشته معادل 5/1 درصد رشد کرده است. البته آمار 6 ماه نخست سال جاری مشخص خواهد کرد که اثر توافق ژنو در سال جاری نیز تداوم داشته یا اینکه روند صعودی آن متوقف شده است. 

 افزایش ارزش صادرات نفتی

بانک مرکزی مقدار «تولید و صادرات نفتی» را نیمه نخست سال جاری منتشر نکرده است، اما «ارزش صادرات نفتی» را در این مدت ارائه کرده است. بر اساس آمار منتشر شده در نیمه نخست سال جاری ارزش صادرات نفتی به 6/33 میلیارد دلار رسیده است. 

این در حالی است که در نیمه نخست سال جاری ارزش کل صادرات نفتی معادل 3/30 میلیارد دلار گزارش شده و نشان می‌دهد این آمار در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 11 درصد افزایش یافته است. بنابراین اگر در نیمه نخست دو سال 92 و 93 بهای نفت را ثابت فرض کنیم، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که میزان صادرات نفتی در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کرده است. 

آمار‌های گزارش بانک مرکزی حاکی از آن است که ارزش صادرات نفتی در 6 ماه نخست سال جاری نسبت به سال قبل رشد کرده است، اما بررسی روند فصلی در سال جاری بیانگر این موضوع است که در تابستان نسبت به بهار سال جاری کاهش یافته است.

 بر این اساس در بهار سال جاری ارزش صادرات معادل 6/17 میلیارد دلار ثبت شده بود، حال آنکه این آمار در تابستان سال جاری معادل 16 میلیارد دلار بوده است. البته به‌نظر می‌رسد افت ارزش صادرات بیش از آنکه محصول کاهش مقدار صادرات باشد، به کاهش قیمت نفت جهانی ارتباط داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بهای نفت جهانی طی تابستان حدود 18 درصد کاهش یافته است و این موضوع در افت ارزش دلاری صادرات نفتی اثر گذاشته است. 

با وجود کاهش ارزش صادرات نفتی نسبت به سال گذشته، این آمار در تابستان سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است. در تابستان سال گذشته ارزش دلاری صادرات نفت حدود 5/14میلیارد دلار اعلام شده است و نشان می‌دهد ارزش دلاری صادرات در تابستان سال جاری نسبت به سال قبل 10 درصد افزایش یافته است. 

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۳۹۸