بهبود سه پله‌ای جایگاه توریست ایرانی

قدرت پاسپورت ۲۰۰ کشور جهان براساس تعداد «مقاصد قابل سفر بدون ویزا» اعلام شد. نتایج بررسی‌های یک نهاد بین‌المللی درباره اعتبار جهانی گذرنامه‌ها نشان می‌دهد شهروندان ژاپن در سال ۲۰۲۰ معتبرترین پاسپورت را در اختیار دارند و می‌توانند به ۱۹۱ کشور،‌ بدون نیاز به ویزا سفر کنند. شاخص اعتبارسنجی پاسپورت‌ها، درجه آزادی توریست‌ها برای سفرهای جهانی است. در رتبه‌بندی انجام شده، جایگاه توریست‌های ایرانی به لحاظ قدرت پاسپورت، ۳ پله بهبود یافته است. ایرانی‌ها امکان سفر به ۴۱ کشور جهان بدون ویزا یا ویزا در بدو ورود را دارند.

کشورهای آسیایی در سال ۲۰۲۰ همچنان قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان را به خود اختصاص داده و در مقابل، کشورهای اروپایی و آمریکایی روند نزولی دارند.قدرت پاسپورت‌های ۲۰۰ ملیت برحسب میزان درجه آزادی با معیار «ویزا» سنجش شد و ژاپنی‌ها معتبرترین گردشگر خارجی در جهان محسوب می‌شوند که امکان سفر به ۱۹۱ کشور بدون دریافت ویزا را دارند. در این رده‌بندی نیز توریست‌های ایرانی با بهبود سه‌پله‌ای جایگاه خود به همراه بنگلادش، جمهوری دموکرات کنگو و اریتره در رتبه ۹۸ و بالاتر از ۱۳ کشور دیگر همچون افغانستان، عراق، یمن، لیبی، کره شمالی و... قرار گرفته‌اند که امکان سفر به ۴۱ کشور جهان بدون ویزا یا ویزا در بدو ورود را دارند. این در حالی است که در سال ۲۰۱۹ ایران با ۳۹ امتیاز و چند پله بالاتر از پاسپورت‌های سوریه، عراق، لیبی، یمن و سودان و افغانستان در رتبه ۱۰۱ این فهرست قرار داشت. شاخص گذرنامه «هنلی» برای پانزدهمین سال متوالی به‌عنوان یک منبع ارزشمند برای شهروندان جهانی و ابزار و مرجع استاندارد دولت‌ها، براساس داده‌های تخصصی انجمن بین‌المللی حمل‌و‌نقل هوایی (IATA) اعتبار و رتبه اصلی پاسپورت‌های جهان برای سال ۲۰۲۰ را باتوجه به تعداد مقاصدی که دارندگان گذرنامه می‌توانند بدون ویزای قبلی به آن دسترسی یابند، معرفی کرده است. این فهرست با استناد به تحقیقات گسترده و داده‌های آنلاین با منابع معتبر و کامل و به‌روزرسانی شده درباره ۲۰۰ پاسپورت برای سفر به ۲۷۷ کشور مورد ارزیابی قرارگرفته است.

در بدو ورود به دهه جدید، کشورهای آسیایی پیشتاز قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان هستند. ژاپن برای سومین سال متوالی با کسب امتیاز ۱۹۱، در بین تمام گذرنامه‌های جهان با توجه به مقاصد بدون ویزا یا دریافت ویزا در بدو ورود رتبه نخست این فهرست را کسب کرد. سنگاپور که در سال ۲۰۱۹ به همراه ژاپن با ۱۸۹ امتیاز در رتبه نخست قرار داشت برای سال ۲۰۲۰ با کسب ۱۹۰ امتیاز در مقام دوم این فهرست قرار گرفت و کره جنوبی و آلمان با امکان ورود به ۱۸۹ کشور جهان بدون ویزا یا ویزا در بدو ورود، رتبه سوم قدرتمندترین پاسپورت‌ها را کسب کردند. امتیازها براساس تعداد کشورهای مقصد که بدون ویزا امکان سفر به آنها وجود دارد، ارائه شده است.

آمریکا و انگلیس با کسب امتیاز ۱۸۴ مسیر نزولی خود را در رتبه‌بندی این شاخص ادامه می‌دهند. اگرچه این دو کشور در رتبه‌های زیر ۱۰ در اعتبارسنجی قدرتمندترین پاسپورت‌ها قرار گرفته‌اند، اما با کسب جایگاه هشتم و در مقایسه با رتبه اول سال ۲۰۱۵ اکنون با کاهش چشمگیری همراه بوده‌اند. این دو کشور در سال ۲۰۱۹ در رتبه ششم قرار داشته‌اند و با وجود افزایش تعداد ورود به مقاصد بدون کسب ویزا یا ویزا در بدو ورود (۱۸۴ امتیاز نسبت به ۱۸۳ امتیاز) در جایگاه پایین‌تری نسبت به سال گذشته قرار گرفته‌اند. پس از پیروزی دولت محافظه‌کار در انگلیس در اواخر سال گذشته،پس از برگزیت و رای به خروج از اتحادیه اروپا آینده تحرک و آزادی سفر بین انگلیس و این اتحادیه نامشخص است و نگرانی‌های بسیاری در بین شهروندان انگلیسی در میزان قدرت پاسپورت برای سفر بدون ویزا به مقاصد مختلف به‌وجود آمده است و طی سال گذشته دریافت تابعیت ایرلندی توسط شهروندان انگلیسی افزایش گسترده‌ای داشت.

فنلاند که در سال ۲۰۱۹ به همراه آلمان و کره جنوبی در رتبه دوم این فهرست قرار داشت برای سال ۲۰۲۰ با ۱۸۸ امتیاز به همراه ایتالیا به مقام چهارم دست یافت. دانمارک و لوکزامبورگ به همراه اسپانیا با کسب ۱۸۷ امتیاز در جایگاه پنجم قرار گرفتند. افغانستان با کسب رتبه ۱۰۷ همچنان در انتهای فهرست ارزیابی اعتبار پاسپورت‌ها قرار گرفته است و اتباع این کشور تنها امکان سفر به ۲۶ کشور بدون دریافت ویزا را دارند. در سال ۲۰۲۰ پاکستان، سوریه و عراق مکان‌های ۱۰۴ تا ۱۰۶ را در اختیار دارند. پاکستان با دریافت رتبه ۱۰۴ درکنار سومالی قرار گرفت.

اگرچه براساس بررسی‌های شاخص هنلی مردم جهان تحرکات و تحولات گوناگونی را تجربه کرده‌اند، اما آزادی در سفر شکاف فزاینده‌ای را بین دارندگان پاسپورت ژاپنی نسبت به اتباع افغانی، طی تاریخ ۱۵ ساله این شاخص نشان می‌دهد. این شکاف حاصل تحرکات جهانی براساس واقعیات سیاسی و اقتصادی است که از زمان شروع شاخص در سال ۲۰۰۶ به‌وجود آمده است.به‌گونه‌ای که دارنده گذرنامه ژاپنی می‌تواند به ۱۶۵ مقصد بیشتر از یک دارنده گذرنامه افغانستان دسترسی داشته باشد.  ویزاها براساس اعتبار پاسپورت کشورها به بدون ویزا، ویزا در بدو ورود، ویزای الکترونیکی و ویزای الزامی قبل از ورود تقسیم می‌شود. باتوجه به نوع ویزاها، شاخص‌هایی برای اعتبار گذرنامه‌ها مطرح است. پاسپورت‌ها به چهار نوع عادی، دیپلماتیک، اضطراری و موقتی تقسیم می‌شوند که طبق آن دارندگان پاسپورت‌ها براساس شرایط گوناگون اقدام به دریافت ویزا برای یک مقصد می‌کنند؛ دارندگان پاسپورت‌ها یا شهروندان بالغی هستند که به تنهایی سفر می‌کنند یاهیچ الزامات پیچیده‌ای همچون داشتن نامه صادر شده از طرف دولت برای ورود به کشور مقصد ندارند، ممکن است در حال ورود یا در حال عزیمت باشند یا به‌دنبال اقامت کوتاه مدت بین سه روز تا یک ماه باشند، همچنین گردشگران و تجاری که از طریق بنادر برای ورود به شهر یا پایتخت در موارد ضروری اقدام می‌کنند. همچنین برای سهولت سفرها، لیست ویزاها برای هر گذرنامه به مناطق مختلف تقسیم شده است. این گروه‌‌بندی با استفاده از دسته‌بندی‌های رسمی جغرافیایی سازمان ملل متحد و شرکت تجاری هنلی ایجاد شده است.

براساس داده‌های شاخص پاسپورت هنلی محققان علوم سیاسی دریافتند که بین آزادی سفر و سایر آزادی‌ها همچون آزادی سیاسی، اقتصادی و فردی یا شخصی رابطه کاملا مستقیمی وجود دارد، همانگونه که بین آزادی ویزا و آزادی سرمایه‌گذاری ارتباط مستقیمی برقرار است کشورهایی که از درجه بالاتری در آزادی تجارت و آزادی سرمایه‌گذاری برخوردارند دارای پاسپورت‌های قدرتمندی هستند. کشورهای اروپایی نظیر اتریش، مالت و سوئیس که دارای محیط تجاری آزاد و مطلوبی هستند از قدرت پاسپورت بالایی برخوردارند.

فهرست پاسپورت‌های هنلی ۲۰۲۰ براساس تحلیل‌های ژئوپلیتیک و تمرکز بر واقعیت‌های جهانی همچون تغییرات اقلیمی، رکود اقتصادی و درگیری‌های نظامی مداوم به روندهای مهم و نوظهور تحرکات جهانی و منطقه‌ای در قالب اعتبار پاسپورت‌ها پرداخته است و بر الگوهای متحرک و مهاجرت تاکید می‌کند. امارات به‌عنوان یکی از موفق‌ترین کشورها در این شاخص قرار دارد که با توجه به یکی از قدرتمندترین مراکز تجاری جهان توانست طی ۱۰ سال گذشته با ۴۷ رتبه صعود، به جایگاه هجدهم با ۱۷۱ امتیاز در سال ۲۰۲۰ دست یابد. کشورهای خاورمیانه به‌عنوان بخشی از تلاش‌های کلی در راستای تقویت تجارت و جهانگردی به دستاوردهای بسیاری در جهت اعتباربخشی به پاسپورت‌‌های شهروندان خود دست یافته‌اند. عربستان و عمان به جایگاه بهتری نسبت به سال ۲۰۱۹ دست یافتند. عربستان با صعود ۵ پله‌ای از رتبه ۷۲ به رتبه ۶۶ دست یافت و امکان سفر به ۷۷ کشور جهان بدون ویزا یا ویزای در بدو ورود را دارد. عمان با کسب امتیاز ۷۹ با ۲ پله صعود در جایگاه ۶۴ جهان قرار گرفت.

همچنین باتوجه به جنگ تجاری آمریکا و چین، سرمایه‌گذاران غربی از چین به سمت آسیای جنوب شرقی سرازیر شدند. این روند موج جدیدی از سرمایه‌گذاران خارجی را به کشورهای آسه‌آن وارد می‌کند که از طریق تسهیل در دریافت ویزا ترغیب شده‌اند. حرکت صعودی تایلند در رتبه‌بندی‌های شاخص گذرنامه هنلی در یک سال گذشته نمونه بارزی از روند کشورهای نوظهور است. این کشور با بهره‌مندی از ویزای متقابل در یک سال گذشته با صعود ۵ رتبه‌ای در جایگاه ۶۵ قدرتمندترین پاسپورت‌ها قرار گرفته و از امکان سفر به ۷۸ کشور بدون دریافت ویزا برخوردار شد.باتوجه به این تحولات مثبت منطقه‌ای، روند مهاجرت و تحرکات در خاورمیانه که عمدتا ناشی از درگیری‌های نظامی در لیبی، سوریه و یمن و تجدید اعتراضات ضددولتی در مصر، عراق و لبنان بوده است در سال ۲۰۲۰ ادامه خواهد داشت و بر اعتبار و قدرت این پاسپورت‌ها تاثیرگذار خواهد بود.

از دیگر تحرکات جهانی در جهت افزایش قدرت پاسپورت‌ها، سیاست برنامه‌های مهاجرتی از طریق سرمایه‌گذاری شهروندان کشورهای دیگر است. به‌عنوان مثال قبرس برای حداقل ۲میلیون یورو سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات تابعیت ارائه می‌دهد. تغییرات اساسی در وضعیت کشورها نمایانگر قدرت پاسپورت آنها در آینده خواهد بود. براساس پیش‌بینی‌ها مونته‌نگرو در سال‌های آینده با توجه به آغاز یک برنامه سرمایه‌گذاری شهروندان تبدیل به یک اقتصاد نوظهور خواهد شد که سرمایه‌گذاران بسیاری را در جهت مهاجرت به خود جذب خواهد کرد و یکی از دلایل این جذابیت از نظر ارزش گذرنامه به‌عنوان بخشی از منطقه سفر شینگن قرار گرفته است؛ این به آن معناست که حتی اگر بخشی از معاهده شینگن نباشند دارندگان ویزای شینگن می‌توانند بدون نیاز به ویزای مونته‌نگرو وارد شوند و همین‌طور عضو کاندیدای اتحادیه اروپا است که درآینده تمام الزامات را برآورده خواهد ساخت. همچنین کشورهای بوسنی هرز‌گوین و آلبانی در سال‌های آینده در این رده‌بندی صعود خواهند کرد. این کشورهای مستقل اقدامات داخلی و بین‌المللی را برای ادغام بهتر با سیستم بین‌المللی انجام داده‌اند. با توجه به افزایش تقاضای سرمایه مزایای گسترده‌تری برای جامعه حاصل می‌شود که می‌تواند ناشی از یک برنامه مهاجرت خوب برای سرمایه‌گذاری باشد.

منبع: دنیای اقتصاد