آن طور که از مطالب منتشر شده از موسسه مک کنزی در گزارشی که اخیرا تحت عنوان آینده کسب و کار در خاورمیانه منتشر کرده بر می‌اید این منطقه به طور همزمان با چالش‌های ساختاری و فرصت‌های بزرگی مواجه است. مثلا از چالش‌های بزرگ خاورمیانه نرخ بالای بیکاری است که حدود چهار برابر میانگین جهانی است. این در نوع خود یک فرصت برای سرمایه‌گذاران هم محسوب می‌شود. علاوه بر این سرمایه‌گذاری در حوزه اشتغال و آموزش جوانان نیز نمی‌تواند سودمند نباشد.
اتاق تهران در گزارشی که از پژوهش موسسه مک کنزی ادامه می‌دهد جمعیت خاورمیانه ۷۰۰ میلیون نفر است که ۱۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد و مجموع تولید ناخالص داخلی این منطقه حدود چهار هزار میلیارد دلار است. نکته قابل توجه در خصوص این منطقه پیچیدگی‌های موجود درآن است. از جمله اینکه در خاورمیانه از کشورهایی با تمدن قدیمی مانند مصر تا کشورهای جدیدی مانند امارات با ۵۰ سال قدمت وجود دارد. از یکسو در این منطقه کشورهای بسیار ثروتمند قرار دارند و از سوی دیگر کشورهایی فقیر که اختلاف تولید ناخالص سرانه در میان آنها ۱۰۰ برابر است. جمعیت برخی کشورها چون پاکستان به ۲۰۰ میلیون نفر می‌رسد در حالی که بحرین تنها یک و نیم میلیون نفر جمعیت دارد. این پیچیدگی سبب شده تا در ساختار خاورمیانه به ازای هر کشور و حتی هر شهر استراتژی‌های متفاوتی اتخاذ شود. دلیل موفق نبودن برخی از شرکت‌های بین‌المللی در خاورمیانه، تصورات غلط و نشناختن بازارها و نیازهای مصرف کنندگان بازار منطقه بوده است. هر آن‌چه در بازارهای خارج از خاورمیانه موفق بوده در این منطقه کارساز نخواهد بود.
مصرف کنندگان این منطقه چون اغلب نقاط جهان متنوع هستند. در سراسر این منطقه تغییر در رفتار مصرف کنندگان بیشتر از متوسط تغییر رفتار مصرف کنندگان جهان است به این معنا که مصرف کنندگان این کشورها همچنان نسبت به قیمت حساس هستند. مصرف کنندگان روز به روز کمتر از قبل به برندها وفادار می‌مانند زیرا آنها به دنبال نوآوری، مارک‌های جدید و حتی ارزان‌تر هستند به گونه‌ای که مصرف کنندگانی که به دنبال برند ارزان می‌گردند نسبت به گذشته دوبرابر افزایش یافته است.
در این منطقه هم چون نقاط دیگری در جهان تجارت الکترونیک نقش کلیدی بازی می‌کند گرچه باز هم ضریب رشد این تجارت در خاورمیانه سرعت رشد بیشتری نسبت به دیگر نقاط جهان داشته است؛ تا پنج سال گذشته تنها پنج تا ۱۰ درصد مردم محصولات مورد نیاز خود را به صورت آنلاین خریداری می‌کردند اما امروزه حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از خریدها به صورت آنلاین صورت می‌گیرد که رقم قابل توجهی است. همچنین امروزه مردم بیش از قبل به مسائل مربوط به سلامت آگاهی دارند که این آگاهی توسط دولت‌ها هدایت می‌شود. خاورمیانه بالاترین میزان چاقی را نسبت به دیگر نقاط جهان به خود اختصاص داده است. از این رو معرفی مالیات غیرمستقیم نه تنها در نحوه رفتار مصرف کنندگان تاثیرگذار است که نحوه عملکرد خرده فروشان و شرکت‌های مصرف کننده را به منظور ایجاد انطباق با بازارهای محلی به جای دستیابی به این بازار تنظیم می‌کند.
از سوی دیگر ورود موفق شرکت‌های بین‌المللی به بازارهای منطقه مستلزم تحقیق و شناخت در مورد نوآوری‌های محلی بوده که در منطقه شکل گرفته است. تحولی که در خاورمیانه در جریان است هم به بخش دولتی و هم به بخش خصوصی مربوط می‌شود. از سوی دیگر خاورمیانه دارای جمعیت جوان رو به رشدی است. با توجه به مقیاس جمعیت فعلی آن در مقایسه با جهان گام مثبتی در این زمینه نمی‌تواند صورت گیرد. بخش قابل توجهی از درآمدهای کشورهای این منطقه از نفت حاصل می‌شود و نفت در کشورهای همسایه سرمایه‌گذاری می‌شود که این قابل پیش‌بینی و پایدار بوده و با سرعت مشخصی در حال رشد است. در خلیج فارس و برخی از کشورها ۸۰ درصد سرمایه‌گذاری‌های انجام شده توسط دولت یا نهادهای مرتبط با آن صورت می‌گیرد.
یکی از دلایل خوش بینی نسبت به چشم‌اندازهای منطقه سرمایه‌گذاری بر روی کارآفرینی و ایده‌ها است. در این منطقه توسعه به سرعت اتفاق می‌افتد و مثلا صنعتی که در خارج از این منطقه به حدود ۳۰ تا ۴۰ سال زمان برای توسعه احتیاج دارد در این منطقه در طول چهار تا پنج سال به توسعه می‌رسد. شرکت سوک که متعلق به کمپانی آمازون است کار خود را در سال ۲۰۱۷ با فروش چند محصول آغاز کرد و از نظر رشد کاملا موفق بوده و توانسته مراحل ابتدای توسعه خود را سپری کند.
همچنین در سالهای اخیر درصد شرکتهایی که بر روی فناوری متمرکز شده‌اند افزایش یافته است. چنانچه در این منطقه زیرساخت‌ها به درستی برای جوانان فراهم شود آنها می‌توانند نوآوری و ایده‌های ناب خود را به آفریقا و حتی دیگر کشورها صادر کنند. در کنار این، بازار املاک و مستغلات تحت تاثیر تنش‌ها و درگیری‌ها و رکود اقتصادی منطقه بوده اما احتمال می‌رود حجم این بازار در برخی کشورهای از جمله امارات به دلیل افزایش گذشته در آینده دو برابر شود.
در گذشته نیاز به عدم وابستگی به درآمدهای نفتی مانند امروز احساس نمی‌شد زیرا علی‌رغم پایین آمدن قیمت نفت، همچنان قیمت‌ها بالا بود اما امروزه شواهد حاکی از آن است که کشورهای این منطقه به دنبال کاهش وابستگی خود به درآمدهای نفتی هستند. مثلا صنایع ایجاد شده در عربستان سعود و ابوظبی گویای این امر است اما همچنان تا رسیدن به هدف اصلی که عدم وابستگی به درآمدهای نفتی است، فاصله معناداری وجود دارد. البته رسیدن به آن دور از دسترس نیست و احتمال می‌رود در چند دهه آینده محقق شود.
در بسیاری از کشورهای خاورمیانه ضروری است اصلاح مالیاتی صورت پذیرد. اخیرا مالیات بر ارزش افزوده در برخی از کشورها دریافت می‌شود که قدم رو به جلو محسوب می‌شود و منجر به شفاف شدن معاملات خواهد شد. با این حال می‌توان از هم اکنون ادعا کرد خاورمیانه در آینده با مصرف کنندگان جدیدی روبرو خواهد بود که آن را از بازارهای انرژی به سمت بازارهای مصرفی خواهد برد. همچنین دولت‌ها قدم‌های جسورانه‌ای در جهت متنوع‌سازی اقتصاد برخواهند داشت و احتمالا این به بزرگ شدن بخش خصوصی بیانجامد. همچنین منابع طبیعی باز هم برای تامین اعتبار منطقه وجود خواهد داشت.
منبع: خبرآنلاین