تمرکز دولت برای برنامه های اشتغالی سال ۹۸ بر اشتغال روستایی و تبصره ۱۸ قانون بودجه است، در حالی که اکثر کارشناسان بازار کار بر سیاست های اشتغال تسهیلات محور انتقاد دارند و معتقدند که طرح هایی مانند تبصره ۱۸ شغل ایجاد نمی کند.

مطابق آیین نامه تبصره 18 قانون بودجه کشور، قرار است از محل منابع 20 هزار میلیارد تومانی تبصره 18  یکی از دو برنامه مهم اشتغال در سال 98 عملیاتی شود. تمرکز دولت تا پایان سال برای طرح های اشتغالی روی تبصره 18 قانون بودجه 97 و برنامه اشتغال روستایی و عشایری است.

*انتقاد به سیاست های اشتغالی تسهیلات محور

 علی رغم اینکه دولت تمرکز خود را برای ایجاد اشتغال روی این برنامه گذاشته است، رضا تازیکی، مدیر اجرایی طرح ملی تکاپو وزارت تعاون، کار و رفاه معتقد است:طرح های تسهیلات محور اشتغالزا نیست.

    بیشتر بخوانید

        انحراف جدی در طرح اشتغال روستایی/ 2400نفر 44درصد منابع را بلعیدند

وی در تحلیل  برنامه های اشتغالی دولت گفت: به صراحت می گویم، آن دسته از برنامه های دولت که تسهیلات محور است،  موجب اشتغال پایدار نمی شود و اثر تورمی بر اقتصاد خواهد داشت. بسیاری از برنامه ها مانند تبصره 18 از این جمله هستند. این طرح ها بر توسعه بنگاه متمرکز هستند نه بر ایجاد بنگاه های جدید.

تازیکی گفت: در حال حاضر مشکل اصلی بنگاه های کشور، تأمین سرمایه در گردش مطلوب آنها است نه وام بلند مدت چند ساله.سرمایه در گردش کوتاه مدت است و در مدت زمان کوتاهی به چرخه اقتصادی باز می گردد و مانند خون در رگ بنگاه ها است. اما نوع پرداخت تسهیلات به بنگاه ها از نوع سرمایه ایجادی است. زمانی که سرمایه ایجادی می دهیم، هم منابع را درگیر کرده ایم و هم فساد در آن بسیار بالا است و احتمال  انحراف وجود دارد، بنابر این چنین طرح هایی هیچ خیری برای کشور ندارد. با توجه به اینکه طرح ایجاد اشتغال از منابع تبصره 18 اینچنین است، تبصره 18هیچ شغلی را برای کشور ایجاد نخواهد کرد.

 تازیکی ادامه داد:از دیگر سیاست های اشتغالی دولت این است که در سیاست های اشتغالی سیاست انتخابی وجود ندارد. یعنی عمده برنامه هایی که تسهیلات محور است سیاست انتخابی ندارد. یعنی هر کس طرح و وثیقه بیاورد،مشمول دریافت وام می شود.

مدیر اجرایی طرح ملی تکاپو وزارت تعاون، کار و رفاه ادامه داد:این در حالی است که در سراسر دنیا سیاست انتخابی دارند، یعنی می گویند قرار نیست ما برای هر طرحی وام پرداخت کنیم.

جزئیات طرح های اشتغالی تبصره 18به شرح زیر است:

• برنامه تولید و اشتغال حوزه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری

برنامه‌های تولید و اشتغال حوزه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شامل زیربرنامه‌های «توسعه زیرساخت‌های اقامتی (هتل)»، «فعالیت‌ها و کسب‌وکارهای گردشگری»، «سرمایه‌گذاری»، «تبدیل اماکن مسکونی به کاربری هتل‌آپارتمان»، «توسعه زیرساخت‌ها برای تولید سفر و گردشگری الکترونیک»، «توسعه تولید صنایع‌دستی» و «توسعه بازرگانی صنایع‌دستی» است. درصورت اجرای طرح های فوق درمجموع، حدود 122 هزار فرصت شغلی مستقیم درنتیجه اجرای 5339 پروژه از محل منابع تبصره (18) قانون بودجه 1397 در چارچوب برنامه‌های اشتغال فعالیت‌های میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در مناطق شهری ایجاد خواهد شد. شایان ذکر است، برنامه‌های اشتغال میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مناطق روستایی از محل تسهیلات قانون ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری تأمین می‌گردد. برای اجرای پروژه‌های ذکرشده، درمجموع، حدود 68924 میلیارد ریال تسهیلات بانکی، 657 میلیارد ریال اعتبار دولتی برای پرداخت یارانه سود تسهیلات بانکی، کمک‌های فنی و اعتباری و کمک‌های بلاعوض نیاز است که با احتساب 36880 میلیارد ریال آورده متقاضیان، متوسط سرمایه‌گذاری به ازای هر فرصت شغلی حدود 86 میلیون تومان برآورد می‌شود.

• برنامه تولید و اشتغال حوزه سیاست‌های فعال بازار کار

برنامه‌های اشتغال حوزه سیاست‌های فعال بازار کار از شش طرح «کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی»، «مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی»، «مشوق‌های بیمه سهم کارفرمایی»، «پرداخت یارانه دستمزد»، «توسعه تأمین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی» و «توسعه و حمایت از مشاغل خانگی» تشکیل می‌شود. درنتیجه اجرای طرح‌های فوق، مجموعاً 338 هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد شد که برای تحقق آن‌ها به کمک‌های بلاعوض دولتی به میزان 7523 میلیارد ریال نیاز است. در ضمن، حدود 20 میلیارد تومان از اعتبار مذکور برای حمایت از واحدهای اقتصادی مشکل‌دار برای حفظ و صیانت از اشتغال موجود در یک استان به‌صورت پایلوت اختصاص می‌یابد. افزون بر این، حدود 20 میلیارد تومان از اعتبار ذکرشده برای نظارت و ارزیابی برنامه‌های اشتغال حوزه سیاست‌های فعال بازار کار اختصاص می‌یابد. درنهایت، برای توسعه اشتغال در مشاغل خانگی به 8750 میلیارد ریال تسهیلات بانکی نیاز است که متوسط تسهیلات موردنیاز برای هر شغل حدود 25 میلیون تومان برآورد می شود.

• برنامه تولید و اشتغال حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان

در راستای اجرای برنامه‌های ایجاد و تثبیت اشتغال مولد در حوزه فعالیت‌های دانش‌بنیان با استفاده از سرمایه انسانی جوان، تحصیل‌کرده و متخصص، سه رویکرد «نوآفرینی ساختارهای اقتصادی در راستای ارتقای توان ساخت داخل»، «توسعه اشتغال مبتنی بر تکمیل و ارتقای زیست‌بوم نوآوری کشور» و «رصد و به هم رسانی عرضه و تقاضای نیروی انسانی» مد نظر قرار گرفته تا سرمایه‌های متنوع بخش‌های دولتی و غیردولتی کشور به سمت اشتغال مبتنی بر دانش سوق داده شود. به‌منظور اجرایی کردن سه رویکرد فوق، شش زیربرنامه «ارتقاء تولید و اشتغال شرکت‌های دانش‌بنیان»، «پلتفرم بازار سازی تجهیزات داخل»، «توسعه تولید شش محصول تحول‌آفرین دانش‌بنیان»، «توسعه صنایع خلاق با تمرکز بر نوآوری»، «حضور شرکت‌های خصوصی و بخش‌های بزرگ در عرصه‌ی نوآوری» و «به هم رسانی عرضه و تقاضای نیروی انسانی متخصص» تدوین شده است. بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، مجموعاً حدود 64 هزار فرصت شغلی برای دانش‌آموختگان دانشگاهی ایجاد خواهد شد که نیازمند 20200 میلیارد ریال منابع مالی است. حدود 11 درصد از این منابع که معادل 2200 میلیارد ریال کمک بلاعوض دولت از محل بند «الف» تبصره (18) قانون بودجه سال 1397 کل کشور می‌باشد و 89 درصد آن‌که معادل 18000 میلیارد ریال از محل تلفیق منابع صندوق توسعه ملی با منابع داخلی بانک‌ها تأمین اعتبار می‌گردد. متوسط تسهیلات بانکی به ازای هر شغل در حوزه فعالیت‌های دانش‌بنیان حدود 28 میلیون تومان برآورد شده است.

• برنامه تولید و اشتغال حوزه بافت فرسوده شهری

در برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار سال 1397 از محل منابع بند «الف» تبصره (18) قانون بودجه سال 1397 کل کشور احداث 100 هزار واحد مسکونی در بافت‌های ناکارآمد شهری در دستور کار قرار گرفته است. این واحدها در 31 استان کشور و در 486 محله توزیع شده است. در این برنامه، سرانه در نظر گرفته‌شده برای نیازهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ساکنان بافت‌های فرسوده و ناکارآمد، به‌طور متوسط برای 500 واحد مسکونی، 2 هزار و 300 مترمربع کاربری مذهبی، 2 هزار و 800 مترمربع کاربری فرهنگی، 7 هزار و 70 مترمربع کاربری بهداشتی و درمانی، 190 هزار مترمربع تعریض و اصلاح معابر، 7 هزار و 600 مترمربع کاربری ورزشی، 1400 مترمربع فضای آموزشی و 22 هزار مترمربع فضای سبز است.

بر اساس برآورد وزارت راه و شهرسازی، با اجرای برنامه‌ اشتغال بازآفرینی شهری پایدار، حدود 120 هزار فرصت شغلی مستقیم در بخش مسکن و حدود 180 هزار فرصت شغلی به‌صورت غیرمستقیم در فعالیت‌های مرتبط با بخش مسکن (مانند صنایع تولید مصالح ساختمانی، خدمات فنی و مهندسی مرتبط با ساختمان‌سازی و معادن مرتبط با تولید مصالح ساختمانی) ایجاد خواهد شد و به‌منظور اجرایی کردن برنامه بازآفرینی شهری پایدار تأمین مالی به میزان 37700 میلیارد ریال از محل بودجه پیش‌بینی شده است که 15 هزار میلیارد ریال آن به‌صورت کمک بلاعوض برای تملک اراضی و تأمین خدمات زیربنایی و روبنایی، 21200 میلیارد ریال وجوه اداره شده برای اعطای تسهیلات دوران مشارکت مدنی دوره ساخت و 1500 میلیارد ریال وجوه اداره شده برای اعطای تسهیلات ودیعه اسکان موقت اختصاص داده می‌شود. گفتنی است، منابع بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات به میزان 22700 میلیارد ریال است که حدود 21200 میلیارد ریال برای اعطای تسهیلات دوران مشارکت مدنی دوره ساخت و 1500 میلیارد ریال برای اعطای تسهیلات ودیعه اسکان موقت از محل منابع نظام بانکی به‌نحوی‌که در ترکیب با وجود اداره شده تأمین شده توسط دولت، نرخ سود تسهیلات موضوع این برنامه را به میزان 50 درصد نرخ مصوب شورای پول و اعتبار باشد. در ضمن، آورده بخش خصوصی بابت مشارکت مدنی دوره ساخت حدود 55 هزار میلیارد ریال و 100 هزار میلیارد ریال برای احداث روبناها و زیربناها برآورد می‌گردد. افزون بر این، بودجه دستگاه‌های دولتی عضو ستاد بازآفرینی شهری به میزان 40 هزار میلیارد ریال و بودجه شهرداری‌ها به میزان 70 هزار میلیارد ریال، منابع مالی موردنیاز برای اجرای برنامه را تشکیل می‌دهند.

• برنامه تولید و اشتغال حوزه کشاورزی

هدف از اجرای برنامه‌های اشتغال بخش کشاورزی و فعالیت‌های مرتبط (وابسته)، افزایش تولید و ایجاد 49 هزار فرصت شغلی جدید از طریق «برنامه تولید و ایجاد فرصت‏های شغلی بر مبنای رسته فعالیت‌های اولویت‏دار بخش کشاورزی»، «برنامه ارتقای توان تولید ملی و تثبیت اشتغال در قالب بازسازی، نوسازی و سرمایه در گردش واحدها» و «پروژه ارتقای معیشت مناطق مرزی عموماً از طریق توسعه باغات در استان‌های مرزی» است. شایان ذکر است، برنامه تولید و ایجاد فرصت‏های شغلی بر مبنای رسته فعالیت‌های اولویت‏دار بخش کشاورزی، در 10 رسته «محصولات گلخانه»، «شیلات و آبزیان»، «گیاهان دارویی»، «صنایع تبدیلی و تکمیلی»، «محصولات دامی»، «خدمات دامپزشکی و گیاه‌پزشکی»، «خدمات فنی و مشاوره‌ای مرتبط با کشاورزی»، «ساماندهی کسب‌وکارهای نوپا و دانش‌بنیان مرتبط با کشاورزی»، «خدمات مکانیزاسیون و مدرن‏سازی کشاورزی» و «خدمات توسعه کسب‌وکارهای بازرگانی» انجام خواهد شد.

منابع مالی در نظر گرفته شده برای «برنامه تولید و ایجاد فرصت‏های شغلی بر مبنای رسته فعالیت‌های اولویت‏دار بخش کشاورزی» عبارتند از: 56142 میلیارد ریال تسهیلات از محل ترکیب منابع صندوق توسعه ملی و نظام بانکی به نسبت مساوی در چارچوب تبصره (18) قانون بودجه سال 1397 کل کشور و 5721 میلیارد ریال یارانه نرخ سود تسهیلات در چارچوب تبصره (18) قانون بودجه سال 1397 کل کشور.

قابل توجه است، متوسط سرانه تسهیلات بانکی به ازای هر شغل حدود 115 میلیون تومان و با فرض 15 درصد آورده متقاضیان بخش خصوصی و تعاونی، متوسط سرمایه‌گذاری به ازای هر شغل حدود 135 میلیون تومان است. با توجه به این‌که متوسط سرمایه‌گذاری برای ایجاد هر شغل در طرح‌های برنامه اشتغال فراگیر بانک کشاورزی حدود 114 میلیون تومان بوده است و در شش‌ماهه اول تورم بالایی در خصوص کالاهای سرمایه‌ای وجود داشته است، بنابراین رقم 135 میلیون تومان سرمایه‌گذاری برای ایجاد هر شغل در بخش کشاورزی منطقی است.

• برنامه تولید و اشتغال حوزه صنعت و معدن

برنامه‌های اشتغال حوزه کسب‌وکارهای صنعتی و معدنی از چهار طرح «تسهیلات برنامه تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام»، «تسهیلات برنامه بازسازی و نوسازی»، «تأمین سرمایه گردش واحدها» و «توسعه خوشه‌های صنعتی و خدمات کلینیکی» تشکیل شده است. درنتیجه اجرای طرح‌های فوق، مجموعاً 270 هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد شد که برای تحقق آن‌ها حدود 100 هزار میلیارد ریال تسهیلات از محل منابع بانکی و حدود 100 هزار میلیارد ریال تسهیلات از محل صندوق توسعه ملی در نظر گرفته‌شده است. همچنین، حدود 466 میلیارد ریال کمک‌های فنی و اعتباری برای توسعه خوشه‌های صنعتی و خدمات کلینیکی در نظر گرفته‌شده است. افزون بر این، حدود 10211 میلیارد ریال یارانه سود تسهیلات به سه برنامه اول اختصاص می‌یابد. همان‌طور که اهداف کمی برنامه نشان می‌دهد، متوسط مبلغ تسهیلات موردنیاز برای هر شغل در برنامه تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام و برنامه بازسازی و نوسازی به ترتیب حدود 310 و 130 میلیون تومان است.

• برنامه تولید و اشتغال حوزه فرهنگ و هنر

اولویت رسته‌های منتخب کسب‌وکارهای بخش فرهنگ و هنر «کسب‌وکارهای رسانه‌ای و تولید محتوای دیجیتالی»، «کسب‌وکارهای فرهنگی» و «کسب‌وکارهای هنری» است. درنتیجه اجرای طرح‌های فوق، مجموعاً 19 هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد شد که برای تحقق آن‌ها به 20826 میلیارد ریال تسهیلات مالی نیاز است که 16456 میلیارد ریال تسهیلات در مناطق شهری از محل تبصره (18) قانون بودجه سال 1397 و 4370 میلیارد ریال از محل قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری انجام می‌شود. در ضمن، حدود 40 میلیارد ریال از کمک بلاعوض دولت برای سه رسته فعالیت این حوزه استفاده خواهد شد. افزون بر این، حدود 817 میلیارد ریال یارانه سود تسهیلات برای سه برنامه معرفی شده اختصاص پیدا می‌کند. در نهایت، متوسط مبلغ تسهیلات موردنیاز برای هر شغل در مناطق شهری برابر با 130 میلیون تومان و برای مناطق روستایی 60 میلیون تومان برآورد می‌شود.

منبع: تسنیم