با توجه به آمار اعطای 8900 میلیارد تومان تسهیلات توسط صندوق پس انداز مسکن یکم در مقابل مانده سپرده 5200 میلیارد تومانی، با فرض بازپرداخت 10 درصد از کل اقساط تسهیلات اعطایی، کسری منابع صندوق پس انداز مسکن یکم معادل 2740 میلیارد تومان است.

دی ماه سال گذشته گزارشی با عنوان «مرگ تدریجی صندوق مسکن یکم» منتشر و در آن گزارش نسبت به آغاز ناترازی در منابع و مصارف صندوق پس انداز مسکن هشدار داده شد.

در گزارش دی ماه پارسال با استناد به انصراف 52 هزار نفر از سپرده گذاری در این صندوق و آمار اعطای 6800 میلیارد تومان تسهیلات در مقابل 9 هزار میلیارد تومان مانده سپرده و انتظار 358 هزار نفر برای دریافت تسهیلات، تاکید شد اگر دولت برای کاهش قیمت مسکن و احیای قدرت خرید از دست رفته مردم کار عاجلی انجام ندهد، قطعا فرایند اعطای تسهیلات در صندوق پس انداز مسکن یکم متوقف خواهد شد و بانک مسکن باید با قرض گرفتن از بانک مرکزی یا استفاده از خط اعتباری مسکن مهر، سپرده مشتریان این صندوق را بازپرداخت کند.

متاسفانه براساس آمارهای ارائه شده از سوی مدیرعامل بانک مسکن، این پیش بینی در حال تحقق است. طبق توضیحات رحیمی انارکی، حجم کل تسهیلات اعطایی صندوق پس انداز مسکن یکم 8900 میلیارد تومان بوده اما مانده سپرده‌های صندوق به عدد 5200 میلیارد تومان رسیده است. بنابراین از مهر ماه سال 97 تا مرداد ماه سال 98 مانده سپردههای صندوق پس انداز مسکن یکم 3800 میلیارد تومان کاهش و در مقابل حجم کل تسهیلات اعطایی 2100 میلیارد تومان افزایش یافته است.

البته در گزارش مدیرعامل بانک مسکن آماری از میزان بازپرداخت تسهیلات از سوی گیرندگان تسهیلات اعلام نشده و رقم مانده تسهیلات اعطایی (حجم کل تسهیلات اعطایی منهای اقساط بازپرداخت شده) درج نشده و به همین دلیل امکان اعلام دقیق میزان ناترازی منابع و مصارف این صندوق نیست اما با توجه به اینکه دوره بازپرداخت اقساط این وام ها 8، 10 و 12 سال است، اگر متوسط را 10 سال و تعداد اقساط بازپرداخت شده را حدود 12 ماه و نرخ سود را 8 درصد در نظر بگیریم، حدود 960 میلیارد تومان به صندوق بازگشته است.

با این فرض، مانده تسهیلات اعطایی صندوق پس انداز مسکن یکم معادل 7 هزار و 940 میلیارد تومان است. این رقم در مقابل مانده سپرده 5200 میلیارد تومانی، حکایت از شکاف 2740 میلیارد تومانی منابع و مصارف این صندوق دارد.

این کسری 2740 میلیارد تومانی در مهر ماه سال گذشته وجود نداشت و حتی صندوق با 2200 میلیارد تومان مازاد منابع روبرو بود.

با توجه به اینکه صندوق پس‌انداز مسکن یکم یک صندوق خود‌اتکا بود و تجهیز منابع در قالب سپرده‌گذاری 40 میلیون تومانی و انتظار یک ساله و یا سپرده‌گذاری 20 میلیون تومانی و انتظار دو ساله انجام می‌شد، بنابراین حداقل به ازای 2 سپرده‌گذار، یک سپرده‌گذار تسهیلات دریافت کرده است. در این صورت اگر سپرده‌گذارانی که تسهیلات نگرفته‌اند، سپرده‌های خود را از این صندوق برداشت کنند، صندوق با توقف اعطای تسهیلات مسکن مواجه می‌شود.

با بروز چنین پدیده‌ای بانک مسکن برای پاسخگویی به تقاضای سپرده‌گذاران صندوق پس‌انداز مسکن، مجبور به اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی خواهد شد و یا اینکه بخشی از وصولی‌های خط اعتباری مسکن مهر را برای بازپرداخت این سپرده‌ها اختصاص دهد.

با بروز این پدیده، صندوق کارکرد خود را از دست داده و فقط به صندوقی برای وصول اقساط تسهیلات اعطایی که پیشتر پرداخت شده است، تبدیل خواهد شد. پس از وصول این اقساط، بانک می‌تواند پولی که بابت بازپرداخت سپرده‌ها از وصولی‌های خط اعتباری مسکن مهر برداشت کرده بود را دوباره بازگرداند و به این صورت کار صندوق به اتمام خواهد رسید و خود به خود فرایند تصفیه انجام خواهد شد.

در شرایط کنونی متوسط بهای یک متر مربع واحد مسکونی در شهر تهران به 13 میلیون و 350 هزار تومان در تیر ماه امسال رسیده است و با این قیمت، سهم وام 80 میلیون تومانی مسکن حتی با افزودن وام 20 میلیون تومانی جعاله مسکن (برای یک خانه 75 متری) کمتر از 10 درصد خواهد بود. با این حساب سپرده گذاران این صندوق، در شهر تهران هیچ امیدی به خانه دار شدن با وام نخواهند داشت.

بد نیست بار دیگر این گزاره را تکرار کنیم که « بقای صندوق‌هایی مانند صندوق پس‌انداز مسکن یکم به هدفی است که تشکیل شده است و در صورت عدم امکان تحقق آن هدف، صندوق به مرحله توقف ادامه فعالیت می‌رسد.»

صندوق پس انداز مسکن یکم در کنار صندوق بورسی زمین و ساختمان از تنها برنامه های اجرا شده عباس آخوندی در مقام وزارت راه و شهرسازی بود. آخوندی بارها با انتقاد از شیوه تامین مالی مسکن مهر و بیان این انتقاد که مسکن مهر موجب توقف فرایند پس انداز مسکن شد، طرح هایی مانند حساب پس انداز مسکن یکم را برنامه ای برای احیای پس انداز مسکن عنوان کرد.

اما در عمل می بینیم که با افزایش شدید بهای مسکن در یک سال اخیر، طرح صندوق پس انداز مسکن یکم به نه تنها قدرت خریدی برای متقاضیان خرید مسکن ایجاد نمی کند، بلکه به دلیل ناترازی در منابع و مصارف به یکی از چالش های بانک مرکزی و بانک مسکن برای بازپرداخت وجوه سپرده گذاران تبدیل شده است.

منبع: فارس