رویارویی ایران با فرصت‌های شغلی خالی در عین بحران بیکاری
خروج افغان‌ها از بازار کار کدام بخش‌های اقتصاد را تهدید می‌کند؟
خروج افغان‌ها از ایران سرعت گرفته است، ریزش ارزش پول ملی ایران از یک سو و رکود حاکم بر فضای اقتصادی از سوی دیگر مهاجران افغان را در تنگنا قرار داده است.
هر چند خروج افغانی‌ها از ایران می‌تواند فرصت‌های شغلی که این گروه در اختیار داشتند را آزاد کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد در برخی موارد پایین‌تر بودن دستمزد کارگران افغانی نسبت به ایرانی‌ها از یک سو و خلا خروج انها از بازار کار از سوی دیگر می تواند هزینه های تولید را افزایش دهد.
نبود الزام برای ارائه خدمات بیمه‌ای، مشکلات متعدد افغان‌هایی که به صورت غیرقانونی در ایران زندگی می‌کنند از سوی دیگر بسیاری از کارفرمایان را مجاب می‌کند از کارگران افغانی استفاده کنند.
بر اساس گزارش های غیر رسمی بیش از دو میلیون و پانصد هزار افغان در ایران زندگی می‌کنند و به عبارت دیگر ۱۰ درصد از بازار کار ایران را در اختیار دارند اما نکته اینجاست که این کارگران اغلب در کارهای ساده اشتغال دارند در حالی که جمعیت بیکار ایران در سال های اخیر با تغییر ماهیت آشکار به سمت تحصیلات رفته است به طوری که نرخ بیکاران تحصیل کرده در ایران افزایش قابل توجهی را در سال های اخیر تجربه کرده است.
در عین حال بررسی‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد ایران اتفاقا در حوزه کارهای ساده با کمبود نیروی کار روبروست. دلیل این مدعا سخنان وزیر سابق تعاون، کار ور فاه اجتماعی است در خصوص اینکه صد هزار پیشنهاد شغلی از سوی جویندگان کار در سال ۹۴ در شده و این دسته افراد بیکاری را به فعالیت در این شغل‌ها ترجیح داده اند. این البته همه داستان نیست.
کلاس کاری و نوع نگاه جامعه به فعالیت شغلی نیز در این امر بسیار دخیل است.
افغان‌ها در کدام بخش ها بیشتر فعالیت دارند؟
دسته بزرگی از کارگران افغان در بخش ساختمان مشغول به کار هستند. کارگرانی روزمزد با کارهایی سخت. هر چند در میان کارگران ساختمانی فعال، ایرانی نیز به چشم می خورد اما سهم افغان ها بالاست. احمد تولا، یک انبوه‌ساز در اصفهان در این خصوص به خبرنگار ما گفت: اغلب در بخش ساختمان دستمزد کارگر ایرانی و افغانی یکی است اما خروج افغان‌ها از بازار کار خلایی را ایجاد کرده است که این خلا می‌تواند مجر به افزایش دستمزد شود و در نهایت این افزایش دستمزد تاثیرش را بر افزایش هزینه ساخت و ساز می گذارد و در نتیجه قیمت‌ها بالا می‌رود.
وی در پاسخ به این سئوال که آیا ایران با کمبود کارگر در حوزه ساختمان روبروست؟ گفت: نیروی کاری که باید در بخش مسکن فعال شود، جوانی و قدرت نیاز دارد، اغلب نسل جدید ایران تمایلی به کارگری و فعالیت سخت شغلی ندارد و ترجیح می‌دهد کارهای ساده‌تری را انجام دهد.
وی گفت: بخش عمده افغان‌ها هم اتفاقا در کارهای سخت و کارگری مشغول به کار هستند، مثلا در بخش ساختمان و صنایع مرتبط با آن مثل سرامیک و کاشی‌سازی و کچ‌کاری و آجرپزی و ... به گفته وی دستمزدها در هر بخش متفاوت است اما دستمزد کارگر ساده از ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان است و بسته به مهارتشان بیش از این رقم نیز می گیرند.
در عین حال یک انبوه ساز در تهران نیز این رقم را بین ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان اعلام کرد.
یکی از کارگران افغان اما در خصوص وضعیت شغلی اش در ایران به خبرنگار ما گفت: من دوست دارم در ایران بمانم چرا که فرزندانم اینجا آینده بهتری دارند اما اصلا نمی‌توانم هزینه‌های زندگی‌ام را تامین کنم چرا که ماهانه حدود دو میلیون تومان درآمد دارم و چیزی برای پس‌انداز برایم باقی نمی‌ماند. این بحران جدی من است در حالی که باید بخشی از خانواده‌ام را نیز در افغانستان حمایت مالی کنم
وی گفت: در برخی موارد صاحب کار به استناد اینکه افغانی هستم حتی دستمزد واقعی من را نداده و آن را کسر کرده است.
او البته پرده از شیوه جالبی برای کار در ایران از سوی هموطنانش بر می دارد و می گوید: من به تازگی مستقل شده‌ام، اغلب کسانی که سال‌هاست در ایران کار می کنند، خودشان افغان‌های دیگر را می‌آورند و اینجا شغل به آنها می‌دهند اما دستمزد را از کارفرما می‌گیرند، بخشی را برای خود بر می دارند و باقی را به کارگر تازه از راه رسیده می دهند، این طور باور کنید حتی در خیلی موارد ۴۰ هزار تومان در روز نیز دست کارگر افغان را نمی‌گیرد و همین ها عامل دیگر مهاجرت است چرا که با این وضعیت اقتصادی وریال ارزان شده دیگر صرف نمی‌کند که ما فعالیت کنیم مخصوصا برای کسانی که خودشان مستقیم دستمزد نمی‌گیرند و یک صاحب کار ایرانی و یک صاحب کار افغانی دارند.
مشاغل خدماتی با کمبود نیرو مواجه خواهند شد
از بخش مسکن و صنایع مرتبط با آن عبور کنیم به کارواش‌هایی می‌رسیم که در سطح کشور فعالند. نه فقط کارواش ها که مشاغلی در حوزه جمع اوری و تفکیک زباله، اجرپزی، ... نیز با سهم بالای نیروی کار افغان امورات خود را می گذرانند. ایمان ربیعی، صاحب یک کارواش در منطقه مرکزی تهران در خصوص وضعیت به کار گیری نیروهای افغان می‌گوید: بیش از ۹۰ درصد کارگران کارواش‌ها حداقل در تهران افغان‌ها هستند، دستمزد روزانه آنها برای کارواش‌های بدون انعام چیزی حدود صد هزار تومان وبرای کارواش‌های با انعام نیزکمی بیش از این رقم است اما موج مهاجرت افغان‌ها از ایران این حوزه را تحت تاثیر قرار داده است.
نجمان، سرکارگر افغانی این کارواش نیز می‌گوید: الان دیگر کمتر کسی از دوستان و آشنایان در افغانستان در صدد آمدن به ایران است، قیمت‌ها بالا رفته و ما که در همین کارواش به عنوان نگهبان می‌خوابیم، باید بخش مهمی از درآمدمان را صرف خورد و خوراک کنیم، در حقیقت چیزی نمی ماند تا برای خانواده هایمان بفرستیم.
او در پاسخ به این سئوال که چگونه پول‌هایتان را حواله می‌کنید؟ گفت: اینجا برخی همشهریان ما هستند، پول را می‌گیرند، آن طرف به خانواده ما تحویل می‌دهند، البته بابت این کار دستمزد هم می گیرند. او در جواب این سئوال که ایا این روش امنیت کافی را دارد؟ گفت: برخی موارد خیر، اگر شانس بیاوری هم بله.
او نیز حضور کارفرمایان افغانی که بخش مهمی از کارگران را تحت پوشش دارند و حقوق آنها را دریافت می کنند، تایید کرد و گفت: اگر کسی برای افغان دیگری کار پیدا کند، حداقل یک سالی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد حقوق وی را می گیرد.
جمعیت پیر، روستای بحرانی
خروج نیروی کار افغان بخش کشاورزی ایران را نیز می‌تواند متاثر کند چرا که جمعیت روستاهای ایران در سال‌های اخیر تنها با کاهش روبرو ینست بلکه با پیری جمعیت در روستاها، پیش بردن کارهای کشاورزی به کاری دشوار تبدیل شده است.
افغان ها در این سال ها به نیروهای کار فصلی تبدیل شده اند و در فصل‌های کار برای بیل‌زنی، میوه‌چینی، برداشت محصول و ... اقدام می‌کنند. قیمت کارگر نیز در نقاط مختلف ایران متفاوت است، در شمال ایران و خراسان و کرمان و ... ارزان تر از البرز و قزوین و مناطق مرکزی.
حالا برخی می‌گویند این وضعیت می‌تواند منجر به بروز بحران در روستاهایی شود که با جمیعتی مسن مواجه هستند و جوانانی مهاجرت کرده. طبیعتا خروج نیروی کار افغان از این بخش ها خلائی جدی را در این حوزه ایجاد خواهد کرد.
خبر آنلاین