ارز دیجیتال و به طور خاص بیت کوین، این بار نه به خاطر تازگی و جذابیت بلکه به دلیل سوءاستفاده برخی فعالان اقتصادی در قالب آن از برق ارزان کشور، بار دیگر در سر فصل اخبار قرار گرفته است. در این راستا اخبار متعددی از این سوءاستفاده به گوش می‌رسد و حتی اخباری اعلام شده مبنی بر این‌که روند رو به رشد راه‌اندازی واحدهای استخراج ارز دیجیتال، به گونه‌ای است که در برخی مراکز برخوردار از تعرفه برق رایگان مانند مساجد و مدارس نیز شاهد استخراج بیت کوین هستیم.

در این راستا چندی پیش در برخی اخبار موضوع اعتراض از سوی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم منتشر و حتی به سوءاستفاده از انرژی ارزان در استخراج ارز دیجیتال در دو استودیوی سازمان صدا و سیما اشاره شد.

همچنین اعلام شد با توجه به اینکه برق در ایران مشمول یارانه است و هزینه بسیار پایینی در مقایسه با بسیاری کشورها داراست، عده‌ای بر اساس گزارش‌های واصله در حال سوءاستفاده از برق صنعتی و کشاورزی در مزرعه ارز دیجیتال هستند که این نوع برق به مراتب بسیار ارزان‌تر از برق خانگی است و کسانی که در کار استخراج ارز دیجیتالی هستند، سعی می‌کنند سوله‌هایی که مجهز به برق صنعتی یا کشاورزی هستند را برای استخراج اجاره یا خریداری کنند.

از سوی دیگر در برخی اخبار اعلام و این تذکر داده شده که در موضوع خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتالی در ایران هنوز قانون شفافی وجود ندارد و تنوع نظرات نتیجه گیری برای قانونی یا غیرقانونی بودن آن را با مشکل مواجه کرده، اما با توجه به اینکه واردات دستگاه‌ها با مصرف بالای انرژی در فهرست اقلام ممنوعه قرار دارد پس با یک نتیجه گیری ساده می‌توان متوجه شد که این دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال که مصرف برق بالایی دارند جزو اقلام ممنوعه وارداتی محسوب می‌شوند و احتمالاً این دستگاه‌ها که در مزارع استخراج هم اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرند به صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند.

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال یا Cryptocurrency یک فرم از پول الکترونیکی است که به منظور امنیت بیش‌تر، حذف واسطه‌ها و ناشناس بودن طراحی شد. ارزهای دیجیتال از یک فناوری غیرمتمرکز استفاده می‌کنند که به کاربران امکان پرداخت امن و ذخیره پول را بدون نیاز به ثبت‌نام یا استفاده از بانک‌ها و سازمان‌های واسطه می‌دهند. اکثر ارزهای دیجیتال روی پایگاه داده توزیع شده‌ای به نام بلاک‌چین اجرا می‌شوند و بیشتر واحدهای اصلی آن توسط یک فرآیند به نام استخراج یا ماین تولید می‌شوند.

اولین و معروف‌ترین ارز دیجیتال بیت‌کوین است که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد، با این حال در سال‌های گذشته ارزهای دیجیتال زیادی (در حدود ۹۰۰ ارز دیجیتال) در بازارهای جهانی تجارت می‌شود. اگرچه هنوز مشروعیت ارزهای دیجیتالی و در صدر آن‌ها بیت‌کوین از طرف بانک مرکزی و مسؤولان مربوطه در کشور به اثبات نرسیده است، اما ممنوعیت قطعی هم در زمینه عدم استفاده از آن‌ها اعلام نشده و برخی از صرافی‌ها و سایت‌های آنلاین به خرید و فروش این ارزها اقدام می‌کنند.

راه‌اندازی مزرعه استخراج ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟

در حالی که بحث ارز دیجیتال این روزها دوباره داغ شده است، چندی پیش آذری جهرمی- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات - ارزهای دیجیتال را یکی از تحولات دنیای امروز دانست و با بیان اینکه رویکرد انفعالی درباره فناوری و انتظار دستگاه‌ها از یکدیگر باعث عقب‌ماندگی و در نهایت انفعال حاکمیت خواهد شد، اظهار کرده بود: با استفاده از ظرفیت‌های موجود ارتباطات و فناوری اطلاعات در عرصه بانکداری و نظام مالی کشور و نیز ظرفیت بالای جوانان کشور، مقرر شد پست‌بانک ایران با اعلام فراخوان و شناسایی نخبگان کشور در این عرصه، اولین ارز دیجیتال طراحی‌شده را به صورت آزمایشی پیاده‌سازی و این مدل را برای بررسی و تأیید به نظام بانکی کشور عرضه کند.

او پس از آن با بیان این‌که ارز دیجیتال در نهایت خواهد آمد که ما از قبل باید فکری به حال آن بکنیم و درباره استفاده از ارزهای مجازی نظرات مختلفی وجود دارد، گفته بود واقعیت این است که ما می‌خواهیم این مدل را که قبلاً در ژاپن هم پیاده شده، پیاده‌سازی کنیم تا با استفاده از ظرفیت‌های موجود یک مدل آزمایشی را برای تصمیم‌گیری‌های نهایی اجرا کنیم.

وزیر ارتباطات همچنین درباره سازوکار احتمالی اجرای آزمایشی ارزهای دیجیتالی، تاکید کرده بود: این ارزها الزاماً وابسته به پیام‌رسان و یا بستر خاصی نیستند؛ در همکاری‌هایی که با بانک مرکزی آغاز کرده‌ایم، در واقع به آن‌ها در حوزه تکنولوژیکی کمک می‌کنیم. اصل قضیه ارزهای رمزنگاری شده در واقع خود فرآیند رمزگذاری و پیاده‌سازی الگوریتم‌هاست.

تا زمان اعلام سیاست، وارد فضای ارزهای دیجیتال نشوید

در این باره سیدابولحسن فیروزآبادی - رئیس مرکز ملی فضای مجازی- درباره تصمیماتی درباره ورود به عرصهارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین که هنوز توسط مسؤولان بانکی تایید نشده‌، اظهار کرده بود: ما در مرکز ملی فضای مجازی در حال بررسی این موضوع هستیم و به طور مفصل جلسات مشترکی با بانک مرکزی داریم. اما به دلیل این‌که روی زنجیره بازار ارز مجازی در کشور هیچ‌گونه کنترل و مدیریتی وجود ندارد و درحقیقت صراف‌هایی که به این فعالیت مبادرت می‌کنند، مجوز ندارند، نظر و توصیه‌مان به مردم این است که به هیچ وجه فعلاً وارد این فضا نشوند تا سیاست و مقررات خود را در از حوزه اعلام کنیم.

از طرفی در گزارش بانک مرکزی درباره ارزهای دیجیتالی آمده بود: در جلسه سی‌ام شورای عالی مبارزه با پولشویی در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶، به کارگیری ابزار بیت‌کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع اعلام شد. از آنجا که انواع ارزهای مجازی از این قابلیت برخوردار هستند که به ابزاری برای پولشویی و تأمین مالی تروریسم و به طور کل، جابه‌جایی منابع پولی مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزی برای پیشگیری از وقوع جرایم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به کارگیری ارزهای مجازی را به بانک‌ها ابلاغ کرده است.

اما در اطلاعیه‌ی بانک مرکزی در تاریخ ۲ اردیبهشت نیز در مورد ارزهای مجازی هم آمده بود: «به‌کارگیری ابزار بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.» البته در این اطلاعیه به ارزهای مجازی که قرار بود پست بانک به نمایندگی از وزارت ارتباطات بررسی، پیاده‌سازی و عرضه کند و اینکه تکلیف بانک مرکزی به عنوان رگولاتوری امور بانکی و پولی کشور با ارزهای الکترونیکی داخلی چه می‌شود، اشاره‌ای نشد.

ممنوعیت بیت‌کوین به‌معنای ممنوعیت ارز دیجیتال نیست

پس از آن بود که آذری جهرمی در مورد این مصوبه پیرامون ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتال گفت: مصوبه بانک مرکزی به عنوان سیاست‌گذار اصلی پول و مالی کشور در مورد ارزهای رمزنگاری‌شده مثل بیت‌کوین که به بانک‌ها و صرافی‌ها اعلام کرده که استفاده از آن‌ها ممنوع است، بدین منظور نیست که به‌کارگیری ارز دیجیتال در توسعه داخلی ممنوعیت یا محدودیت دارد.

وی هم‌چنین با بیان این‌که پیکره آینده دنیا بر اساس تکنولوژی بلاک چین است و به همین دلیل باید آن‌را پیگیری کنیم تا به نتیجه برسیم، اظهار کرده بود: نگرانی بانک مرکزی ناشی از خروج ارز و آسیب دیدن مردم و موضوعات اینچنینی است که بر همین اساس تصمیم گرفتند تا خرید و فروش بیت‌کوین را ممنوع کنند، چراکه بیت‌کوین همه ارز دیجیتال نیست و آینده چارچوب و پیکره اینترنت دنیا مبتنی بر بلاک‌چین خواهد بود.

مصوبه‌ای برای از بین بردن شائبه‌ی استفاده از ارز دیجیتال برای پولشویی

در آن شرایط اما ناصر حکیمی - معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی- از تعیین ضوابط استفاده از ارز دیجیتال تاپایان شهریورماه سال گذشته خبر داده بود و با اشاره به مصوبه شورای عالی مبارزه با پول‌شویی و ابلاغ مطابق آن در بخشنامه بانک مرکزی، گفته بود: فلسفه صدور این بخشنامه این است که شائبه این‌که ارزهای دیجیتال در کشور به منظور پول‌شویی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از بین برود. امیدواریم از طریق توسعه همکاری بین بانک مرکزی و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تعامل با لایه‌های پایین‌تر کسب و کار برقرار شده و چارچوب‌های استفاده از این نوع ارز تعیین شود. البته این اتفاق تا کنون محقق نشده است.

تدوین سندی برای ملاک قرار دادن بلاکچین و ارز دیجیتال

اما خسرو فرحی - مدیرعامل پست بانک ایران- اخیراً از حضور نماینده همه ذی‌نفعان ارز دیجیتال در جریان تدوین سندی خبر داد و با اشاره به اظهارات وزیر ارتباطات مبنی بر لزوم منفعل نبودن در مقابل فناوری‌های نوین، گفت: در مواجه با ارز دیجیتالی بعد از انتشار فراخوانی در همین ارتباط کلیه امکانات کشور در حوزه‌های مختلف بررسی شده و درصدد تدوین سندی توسط وزارت ارتباطات، پست بانک و مرکز پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات هستیم تا ملاک کار کشور در قابل بلاک‌چین و ارز دیجیتال باشد که بعد از تدوین، ذی‌نفعان می‌توانند کارشان را انجام دهند.

انجام معامله با هویت نامشخص

یکی از دلایلی که بسیاری از دلالان و تاجران از ارز دیجیتالی و رمزنگاری‌شده بیت‌کوین، برای معاملات غیرمعمول و غیرقانونی استفاده می‌کنند، آن است که تبادل پول با این ارز، در هیچ جایی ثبت نمی‌شود و هیچ هویت و نام و نشانی از طرفین معامله نیز در آن به چشم نمی‌خورد و سازمان‌های امنیتی نیز قادر نخواهند بود، مجرمان و دلالان را ردگیری و قراردادهای آن‌ها را پیگیری کنند. از سوی دیگر موضوع مزارع استخراج ارز دیجیتالی در ایران زمانی داغ‌تر می‌شود که گفته می‌شود عده‌ای به دلیل دلیل برق و نیروی کار ارزان برای ارزکاوی به ایران هجوم آورده‌اند. موضوعی که معاون برق و انرژی وزیر نیرو نیز آن را تأیید کرد و حتی از مطرح بودن این موضوع در کمیسیون اقتصادی خبر داد.

موضع وزارت نیرو

همایون حائری در نشست خبری که چندی پیش برگزار شد با اشاره به مباحثی که در مورد استفاده از برق برای استخراج ارز دیجیتالی مطرح شده است، گفت: برق در ایران بسیار ارزان است و با توجه به این برخی از سرمایه‌گذاران بیت‌کوین هستند که به کشور هجوم آورده‌اند. قیمت استخراج هر بیت‌کوین در جهان ۷۰۰۰ دلار است و برای هر بیت‌کوین ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود که به اندازه مصرف ۲۸ مشترک است. تعداد این افراد به تازگی افزایش پیدا کرده و می‌تواند به ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ مگاوات نیز برسد.

معاون برق و انرژی وزیر نیرو از ارائه‌ی پیشنهاداتی توسط وزارت نیرو برای حل این مساله خبر داد و گفت: وزارت نیرو پیشنهاد داده است که باید نرخ مناسبی برای این افراد در نظر گرفته شود، زیرا آنها دستگاه‌هایی را وارد کشور می‌کنند و از حق مردم ما بهره‌مند می‌شوند. ما تاکید کردیم که باید نظارت آغاز شده و پایش صورت بگیرد. این اقدامات از سال پیش آغاز شده و پیشنهاد کرده‌ایم که تعرفه‌ای با نرخ صادراتی برای این افراد در نظر گرفته شود.

وی با بیان این‌که پیشنهاد وزارت نیرو در کمیسیون اقتصادی مطرح شده است، اظهار کرد: البته این افراد در حال حاضر قابل شناسایی نیستند، اما وقتی تعرفه مشخص شود، شناسایی می‌شوند.

معاون برق و انرژی وزیر نیرو با تاکید بر این‌که وزارت نیرو مسئول تأمین برق مردم است، گفت: بیت‌کوین هر مزایایی که دارد، برای خودش دارد؛ این افراد با دستگاه خودشان از برق مجانی ما استفاده می‌کنند، در حالی که باید از ما اجازه بگیرند. زمانی که مردم با هفت درصد افزایش تحت فشار قرار می‌گیرند، چرا باید هزینه چنین چیزی را پرداخت کنند.

تدوین نرخ و ضوابط لازم

در هر حال به گفته معاون وزیر نیرو، در کشور عده‌ای با بهره‌گیری از سوخت فسیلی یارانه‌ای و هزینه‌های یارانه‌ای صنعت برق اقدام به استخراج رمز رزها همچون بیت‌کوین می‌کنند که این کار اگر به صورت پنهانی و بدون پایش برق مصرفی هم باشد، می‌تواند مفهوم قاچاق انرژی را در اذهان القا کند. دولت در حال تدوین نرخ و ضوابط لازم برای فعالیت استخراج رمز ارزها است و به زودی شرایط این کار برای استفاده از شبکه برق سراسری اعلام می‌شود.

ایسنا