گفت وگو با رؤسای دانشگاه ها درباره رشته های تحصیلی

سونامی فارغ التحصیلان بیکار فوق لیسانس و دکتری

دوباره موضوع رشته‌های تحصیلی دانشگاهی که هیچ ربطی به بازار کار ندارند مسأله مورد بحث مسئولان آموزشی کشور شد. اگر از هر دانش‌آموزی بپرسید می‌خواهید چه کاره شوید؟ بی شک این سه شغل را در پاسخ می‌شنوید، دکتر، مهندس و وکیل. در این سال‌ها آرزوی بسیاری از دانش‌آموزان و پشت کنکوری‌ها قبولی در رشته‌های خاص و البته پرطرفدار است. برای خیلی‌ها مهم نیست که در کدام رشته مهندسی و یا پزشکی قبول شوند آنها فقط می‌خواهند بر صندلی دانشگاهی بنشینند که یکی از چند رشته مهندسی و یا پزشکی را داشته باشد. چرا که به نظرشان این رشته‌ها همچنان در جامعه پولساز است. اما خیلی از دانش‌آموزان نمی‌دانند که برخی از رشته‌های پزشکی و مهندسی بازار کار در جامعه ندارند. این همان شرایطی است که فارغ التحصیلان دهه 60 و اوایل دهه 70 حالا آن را تجربه می‌کنند. بسیاری از دانشجویان در حالی فارغ التحصیل شدند که به گفته مسئولان هیچ مهارتی برای ورود به بازار کار ندارند و در حال حاضر نیز حدود ۸۰ درصد از متقاضیان نیروی کار مربوط به فارغ التحصیلان دانشگاهی است. موضوعی که حالا در گردهمایی اعضای کارگروه تخصصی برنامه ریزی و گسترش آموزش عالی هم مطرح شد تاجایی‌که مدیران ارشد وزارت علوم تأکید داشتند که وضعیت رشته‌های دانشگاهی ربطی به بازار کار ندارد و باید در این باره چاره اندیشی شود. این موضوع درحالی از سوی مسئولان آموزشی کشور مطرح شده که بر اساس آمار وزارت کار ۸۵ درصد شغل‌های کشور تناسبی با تحصیلات دانشگاهی ندارد. گزارش مرکز آمار هم نشان می‌دهد که ۳۸ درصد جمعیت بیکار۱۰ساله و بیش‌تر را از کل بیکاران، فارغ التحصیلان آموزش عالی تشکیل می‌دهند. بیکاری جمعیت فارغ التحصیلان از کل بیکاران به تفکیک نقاط شهری و روستایی به ۴۱.۴ درصد می‌رسد. بر اساس این گزارش، بسیاری از دانش آموختگان مقطع لیسانس چون نمی‌توانند وارد بازار کار شوند، به ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا می‌پردازند تا از این طریق اوقات بیکاری خود را سپری کنند و هم در امید یافتن کاری بهتر باشند. آنطور که گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد، امروز کشور با سونامی فارغ التحصیلان بیکار فوق لیسانس و دکترا روبه‌رو است. موضوعی که البته مجتبی شریعتی نیاسری هم بر آن اشاره می‌کند و می‌گوید: جمعیت فارغ‌التحصیلان بیکار ما به تناسب اینکه در چه مقطع و در چه رشته‌ای درس می‌‎خوانند بین ۱۷ تا ۴۰ درصد است. البته چند سالی است که مسأله حذف رشته‌های بدون بازار کار مطرح شده است.

 طبق استخراجی که از آمارهای سازمان سنجش انجام داده‌ایم، متوجه شدیم برخی از رشته‌ها اصلاً اقبال ندارند و به همین دلیل این رشته‌ها را به تناسب محل و دانشگاهی که مجری آن است، شناسایی می‌کنیم و رشته‌محل‌هایی را که مورد اقبال واقع شدند جایگزین و یا ظرفیت آن رشته‌ها را صفر خواهیم کرد، البته تا زمانی که احساس کنیم جامعه به آنها نیاز ندارد. به این ترتیب شمار فارغ‌التحصیلان را مهار می‌کنیم.

دانشگاه هایی که برای مستخدمین خود مدرک صادر می‌کنند

چندی پیش وزیر علوم اعلام کرد برخی مراکز دانشگاه علمی کاربردی وابسته به دستگاه های دولتی برای کارمندان و مستخدمین خود مدرک صادر می‌کردند. همین موضوعات موجب شد تا وزارت علوم ساماندهی مراکز دانشگاهی دستگاه های مختلف را در دستور کار خود قرار دهد تا از این طریق بتواند هم رشته‌های دانشگاهی را ساماندهی کند و هم دانشگاه های موازی را جمع کند. با این حال آنطور که خبر می‌رسد برخی از مراکز دانشگاهی دستگاه ها در مقابل این تصمیم وزارت علوم مقاومت می‌کنند. موضوعی که یعقوب محمدی فر، رئیس دانشگاه بوعلی سینا همدان بر آن تأکید می‌کند و به خبرنگار «ایران»، می‌گوید: به نظرم باید وزارت علوم به این موضوع توجه داشته باشد که تأسیس هر رشته باید یکسری شاخص‌هایی داشته باشد. ما در سال‌های اخیر با دانشگاه هایی مواجه شدیم که استانداردهای لازم کیفی و کمی آموزش و پژوهش را نداشتند و متأسفانه اتفاقی که با جمعی از فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار مواجه هستیم. به خاطر اینکه بسیاری از دستگاه های دولتی در سال‌های قبل یک شبه مجوز تأسیس دانشگاه را گرفتند و تولید کننده فارغ التحصیل شدند. همین دستگاه ها موجب شدند تا دانشگاه های برتر نتوانند کارکرد خود را به خوبی ایفا کنند.

وی با اشاره به اینکه در همه جای دنیا فقط وزارت علوم متولی آموزش است اظهار می‌کند: وزارت علوم در سالهای اخیر هیچ مسئولیتی در قبال وظایف اصلی خود نداشت. حالا که مسئولان می‌خواهند در این زمینه ورود کنند و برخی از دانشگاه های وابسته به دستگاه های دولتی و البته دانشگاه های غیردولتی که کارآیی لازم را ندارد ساماندهی کنند برخی از نمایندگان مجلس مقاومت می‌کنند و همکاری لازم را انجام نمی‌دهند چرا که برخی از نمایندگان منافعشان به خطر می‌افتد. ما باید منافع کلی کشور را در نظر بگیریم بسیاری از این دانشگاه ها که در شهرستان‌ها تأسیس شده است استاد خوب ندارند و فارغ التحصیلان ضعیف به کشور تحویل می‌دهند. این فارغ التحصیلان هم از دولت توقع شغل خوب دارند.

دانشگاه ها را مأموریت‌گرا کنیم

قرار است رشته‌های دانشگاهی فاقد جذابیت برای بازار کار از چرخه آموزش عالی و البته دانشگاه ها حذف شود. این یعنی هتل آپارتمان‌هایی که به اسم دانشگاه در این سال‌ها تأسیس شده است و مدرک صادر می‌کند بسته خواهند شد. موضوعی که البته مورد توجه رئیس دانشگاه شریف هم است. محمود فتوحی از بازنگری بسیاری از رشته‌ها در دانشگاه شریف خبر می‌دهد و به خبرنگار «ایران» می‌گوید: وزارت علوم موضوع بازنگری رشته‌های درسی را به دانشگاه ها واگذار کرده است. ما هم در حال بازنگری بسیاری از رشته‌ها هستیم چرا که به اعتقاد ما هم برخی از رشته‌ها کارآیی لازم را در جامعه ندارد. برای همین رشته‌های جدیدی که مورد نیاز جامعه است را باز تعریف کردیم مثلاً در دوره کارشناسی ارشد رشته علم و فناوری، اقتصاد انرژی و مهندسی علوم اعصاب را راه اندازی کردیم و برای دانشجویانمان در دوره کارشناسی توضیح می‌دهیم که چرا جامعه به رشته‌های بین رشته ای نیاز دارد. اما به نظر من بسیاری از جوانان درباره رشته‌های میان رشته ای چیزی نمی‌دانند برای این است که همه علاقه‌مندند در رشته مهندسی یا پزشکی ورود کنند.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاه ها باید یک بازنگری جدی روی مأموریت‌های اصلی خود داشته باشند اظهار می‌کند: دانشگاه ها باید به این موضوعات توجه کنند که آیا فقط می‌خواهند دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه خودشان برگزار کنند؟ دقت کنیم یک دوره فقط دانشگاه ها دانشجوی کاردانی می‌گرفتند همان دوره همه علاقه‌مند به تحصیل در دوره کارشناسی بودند و حالا اما فارغ التحصیلان کارشناسی هم‌اکنون علاقه‌مندند در دوره‌های تحصیلات تکمیلی ادامه تحصیل دهند. به نظرم باید دانشگاه ها مأموریت‌گرا شوند. آنهایی که می‌توانند فقط دوره‌های تحصیلات تکمیلی برگزار کنند و آنهایی که به لحاظ کیفیت پایین‌تر هستند دلیلی ندارد دانشجوی تحصیلات تکمیلی در هر رشته ای جذب کنند.

روزنامه ایران