روزنامه شهرآرا - فاطمه رافع نوشت: احتمالا برای شما هم پیش آمده که برای دریافت چند میلیون تومان وام ناقابل، سروکارتان به یکی از بانک‌های دولتی یا خصوصی بیفتد اما آن‌قدر پیش پایتان سنگ می‌اندازند و ضمانت‌های ریز و درشت می‌خواهند که عطای همین تسهیلات خُرد را هم به لقایش می‌بخشید و برای تأمین نیاز مالی خود به دنبال راهکارهای جایگزین می‌روید؛ یکی از این راهکارها صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی و غیررسمی است که شاید شما هم آن را امتحان کرده‌باشید؛ این روزها راه‌اندازی این صندوق‌ها طرفداران زیادی پیدا کرده‌است زیرا نه دردسرهای پیدا کردن ضامن را دارند و نه در آن‌ها رابطه جای ضابطه را گرفته‌است و از همه مهم‌تر در این صندوق‌ها خبری هم از سودهای کلان بانکی نیست . فقط کافی است با چند نفر از اعضای خانواده، فامیل یا دوستانتان دور هم جمع شوید و یک صندوق راه بیندازید. استقبال مردم از وام‌های این صندوق‌های خانگی و صنفی در حالی هر روز بیشتر می‌شود که به گواه آخرین آمار بانک مرکزی میزان نقدینگی به بیش از یک هزار و ٣۶٠ میلیارد تومان رسیده‌است و از این رقم بیش از یک هزار میلیارد تومان، سهم سپرده‌های مدت‌دار بانکی است با این حال باز هم برای دریافت تسهیلات خرد باید هفت‌خان رستم را پشت سربگذاری و در نهایت هم تضمینی وجود ندارد که موفق به دریافت وام شوی!
اگرچه وام گرفتن از صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی و غیررسمی بر خلاف بانک‌ها پروسه پیچیده‌ای ندارد و تقریبا راحت است اما آن‌ها همیشه هم موفق نیستند زیرا هر جا که پای منابع مالی در میان باشد، احتمال ورود سودجویان هم هست.

چاله‌های مالی که پُر نمی‌شوند!
عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهدبا اشاره به ریشه‌های ناکامی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات خُرد و رشد روزافزون صندوق‌های خانگی و صنفی می‌گوید:بانک‌ها، مؤسسات مالی و صندوق‌ها واسطه‌های مالی هستند که کارکرد آن‌ها تجهیز منابع و تخصیص آن است، علی چشمی می‌افزاید: در کشور ما بانک‌های دولتی و خصوصی در زمینه تجهیز منابع مشکلی نداشتند و به خوبی توانستند منابع را از سطح جامعه جمع‌آوری کنند اما در زمینه تخصیص منابع کارنامه چندان موفقی از خود بر جای نگذاشته‌اند. وی با بیان این که متأسفانه برخی چاله‌های مالی در کشور داریم که هر چقدر منابع مالی به آن‌ها تزریق شود، باز هم پُر نمی‌شوند، اظهار می‌کند: دولت، شرکت‌های دولتی و شرکت‌ها و مؤسسات شبه‌دولتی برخی از این چاله‌ها هستند که‌ به‌تازگی شهرداری‌ها نیز به این فهرست اضافه شده‌اند؛ برای مثال در شهریور ماه بدهی دولت به بانک مرکزی ٢١٠ هزار میلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی حدود ٣٠ هزار میلیارد تومان اعلام شده است و بخش‌های غیردولتی نیز حدود ٩٩٠ هزار میلیارد تومان به بانک مرکزی بدهی دارند.

دشواری‌های تأمین منابع مالی خانوار از کانال بانک‌ها
این اقتصاددان با اشاره به این که چاله‌های مالی مذکور، دو مشکل در جهت تأمین مالی سطح خُرد و خانوارها ایجاد کرده‌است، افزایش هزینه منابع مالی شامل نرخ سود، جرایم بانکی و ... را یکی از این مشکلات برمی‌شمارد و تصریح می‌کند:این مسائل باعث شده دسترسی به منابع مالی کاملا محدود شود؛ به عبارتی خانوارها به‌سختی می‌توانند از طریق نظام رسمی بانکی، منابع مالی خود را تأمین کنند؛ این عملکرد ضعیف نظام بانکداری کشور در دهه‌های اخیر در زمینه تخصیص منابع مالی باعث شده مردم برای رفع این دو مشکل سراغ واسطه‌های مالی یعنی همان صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی یا صنفی بروند. چشمی درباره تبعات تأمین منابع مالی خانوارها از طریق صندوق‌های خانگی نیز اظهار می‌کند: شکل‌گیری این صندوق‌ها بر اساس اعتماد و سرمایه اجتماعی است و این سرمایه می‌تواند هزینه مالی دریافت تسهیلات را کاهش دهد با این حال در مباحث مالی احتمال فرصت‌طلبی وجود دارد و ممکن است آسیب‌های مالی برای افراد به دنبال داشته باشد.
وی با تأکید ببهر این که برخی نهادهای مکمل می‌توانند احتمال این سوءاستفاده‌‎ها را کاهش دهند، تصریح می‌کند: برای مثال می‌توان با کمک نهادهای دولتی حساب‌های خاصی با چند امضا در بانک‌ها ایجاد کرد که بانک در آن نقش عاملیت داشته باشد و از این طریق تضمینی برای این تسهیلات ایجاد شود ،باید ارائه چنین خدماتی در بانک‌ها تعریف شود و از طریق ایفای نقش عاملیت بانک از بروز این سوءاستفاده‌ها جلوگیری کرد که بانک‌های خصوصی چنین قابلیتی را دارند.

منابع محدود بانکی برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه
معاونت سرپرستی شعب بانک ملی خراسان رضوی در گفت‌وگو با شهرآرا درباره دلایل رغبت مردم به وام گرفتن از صندوق‌های خانگی و غیر رسمی به قرض‌الحسنه بودن این تسهیلات اشاره و اظهار می‌کند: از طرفی منابع بانکی برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه محدود است و همین منابع محدود هم اولویت‌بندی و صرف وام‌های ازدواج یا پرداخت تسهیلات به افراد تحت پوشش برخی نهادهای حمایتی و ... می‌شود، طبیعی است که نتوان به تمام افراد متقاضی، تسهیلات قرض‌الحسنه پرداخت کرد. حمید صفای‌نیکو ادامه می‌دهد: علاوه بر این، دریافت تسهیلات از بانک مستلزم ارائه تضامینی است در حالی که معمولا صندوق‌های خانگی بر پایه اعتماد شکل می‌گیرند و این تضامین را دریافت نمی‌کنند و از این منظر هم طرفداران زیادی دارند؛ همچنین در این صندوق‌ها معمولا تسهیلات خُرد پرداخت می‌شود و رقم‌ها کلان نیست بنابراین افراد ترجیح می‌دهند برای این مبالغ اندک خود را درگیر بوروکراسی‌های بانکی نکنند و نیاز خود را از طریق همین صندوق‌های خانگی برطرف
کنند.

آمادگی بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات با نرخ سود مصوب
معاونت سرپرستی شعب بانک ملی خراسان رضوی با اشاره به احتمال سوءاستفاده‌های مالی در صندوق‌های خانگی، دلیل این امر را ناآگاهی مردم می‌داند و تصریح می‌کند: تاکنون موضوع سامان‌دهی صندوق‌های خانگی مطرح نبوده‌است و سازمان متشکل خاصی برای آن وجود ندارد بنابراین هم‌اکنون تنها راهکار جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی، شناخت و آگاهی افرادی است که می‌خواهند به عضویت این صندوق‌ها درآیند و از آن‌ها تسهیلات دریافت کنند. وی این نکته را نیز یادآور می‌شود: اگرچه منابع بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه محدود است با این حال برای پرداخت تسهیلات خرُد با سود مصوب شورای پول و اعتبار مشکلی ندارند اما نکته حائز اهمیت این است که افراد متقاضی دریافت این تسهیلات باید واجد شرایط باشند.
شاید نتوان ماهیت وجودی صندوق‌های خانگی و صنفی را چندان مورد نقد قرار داد از آن جهت که در زمان کوتاه و به‌صورت قرض‌الحسنه نیازهای مالی خانوارها را به تسهیلات خُرد برطرف می‌کنند با این حال باید برای جلوگیری از سوءاستفاده سودجویان فکری کرد و از طرفی برای تأمین منابع مالی خانوارها از طریق نظام بانکی هم راهکاری اندیشید.