روزنامه «قانون» نوشت: روزانه ۵۰ هزار تن زباله در شهرها و روستاهای کشور تولید می‌شود. ۳۷ هزار میلیارد تومان خسارت این زباله‌ها به کشور است که این عدد، بدون احتساب خسارت حوزه سلامت است. سهم تهران از این آمار، هفت هزار و 500 تن است. شهرداری تهران در چند سال اخیر طرح‌های انگشت‌شماری را برای حل معضل پسماند پایتخت اجرا کرده است که تاکنون هیچ‌یک از این طرح‌ها نتواسته بحران پسماند در تهران را حل کند.
یکی از طرح‌های مطرح‌شده، نیروگاه زباله‌سوز بود که پس از تبلیغات گسترده‌ای درباره آن، به سرانجام نرسید. از طرفی مدیران شهرداری تهران بارها خود را الگوی دیگر پایتخت‌های جهان در بحث مدیریت پسماند معرفی کرده‌اند. به‌عنوان نمونه عبداللهی قائم‌مقام سازمان پسماند شهرداری تهران در یک مراسم گفته بود: «چندی پیش گروهی از اسپانیا برای بازدید به ایران آمده بودند که از وضعیت نظافت شهر تهران بسیار متعجب شده بودند. موضوع نظافت در کشور ما با دیگر کشورها قابل مقایسه نیست. امروز وضعیت ما در نظافت از کشورهای اروپایی بسیار مناسب‌تر است و بعضا در برخی محله‌ها طی سه تا چهار مرحله جمع‌آوری زباله داریم».
طبق برآوردهای انجام شده، زباله روزانه بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برای شهرداری تهران هزینه دارد. همچنین با نگاهی به آمار دیگر پایتخت‌های جهان به این نکته پی می‌بریم که میزان تولید زباله در شهر تهران نسبت به دیگر پایتخت‌های جهان بسیار بیشتر است.
مناقصه به‌جای مزایده
رحمت‌الله حافظی، عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «قانون» درباره نحوه مدیریت پسماند در شهرداری تهران می‌گوید: «مدیران شهرداری تهران هیچ انگیزه‌ای برای ساماندهی پسماند پایتخت نداشته‌اند. دلیل آن نیز بسیار واضح و مشخص است. زباله کالای بسیار با ارزشی است که از آن به‌عنوان طلای کثیف یاد می‌شود. برای جمع‌آوری زباله، شهرداری باید مزایده برگزار کند. این درحالی است که شهرداری تهران مناقصه برگزار کرده است.»
او می‌افزاید: «شرکت‌هایی که در بحث پسماند ورود پیدا می‌کنند و تقاضای جمع‌آوری زباله می‌کنند، باید به شهردای بابت صدور مجوز جمع‌آوری زباله پول پرداخت کنند. اما متاسفانه در شهرداری تهران علی‌رغم اینکه پولی دریافت نمی‌شود بلکه میلیاردها تومان از بودجه شهر نیز به حساب آن شرکت‌ها واریز می‌شود. حال شهردار باید پاسخ دهد که چرا چنین اتفاقی در ۱۰ سال گذشته رخ داده است؟ از یک سو میلیاردها تومانی که از بودجه شهرداری پرداخت شده و از سوی دیگر میلیاردها تومانی که می‌توانست به خزانه شهرداری تزریق شود اما نشده است. تمامی این پول‌ها کجا رفته و به حساب چه کسانی واریز شده است؟».
شهرداری تهران در سال گذشته ۱۵۰ میلیارد تومان هزینه جمع‌آوری زباله کرده است
شهرداری سه الی پنج نوبت در روز اقدام به جمع‌آوری زباله‌ها می‌کند.درحالی که در بسیاری از کلانشهرهای کشور همانند اصفهان جمع‌آوری زباله‌ها، دو مرتبه در هفته انجام می‌شود. این اتفاق درپی فرهنگ‌سازی و برقراری زیرساخت‌های مربوطه انجام شده است. حافظی درباره جمع‌آوری زباله در شهر تهران عنوان می‌کند:«سال ۹۵ درحدود ۵۰۰ میلیارد تومان بابت جمع‌آوری زباله هزینه شده است. یعنی روزانه ۵۰۰ میلیون تومان در این شهر بابت جمع‌آوری زباله هزینه می‌شود. این ۱۵۰ میلیارد تومان را می‌توانستیم صرف توسعه خدمات شهری کنیم درحالی که آن را بابت جمع‌آوری زباله پرداخت کرده‌ایم. خسارت اقتصادی یک بعد این قضیه است اما بعد دیگر قضیه، مساله محیط‌زیست و ظاهر بسیار فجیع شهر است. بر سر هر کوچه و برزنی که نگاه می‌کنیم مخزن زباله‌ای است که وضعیت اسف‌باری دارد؛ در کنار آن، زباله‌گردهایی که مشغول جمع‌آوری کالاهای با ارزشش هستند.این زباله‌گردها مدیریت و ساماندهی می‌شوند. اگر آن‌ها را تعقیب کنید، متوجه خواهید شد که همه آن‌ها در یک منطقه مشخصی گرد هم می‌آیند. آیا شهردار نمی‌تواند آن‌ها را ساماندهی کند؟ خوشبختانه یا متاسفانه دوره مدیریتی شهردار فعلی رو به اتمام است.شاید متاسفانه چون دیگر در جایگاه پاسخگویی قرار نمی‌گیرد».
مردم فرهنگ دارند، مدیران شهرداری بیفرهنگ هستند
حافظی با اشاره به اینکه تاکنون چندین مرتبه درخصوص معضل پسماند به شهردار تذکر داده شده است، می‌گوید:« به‌دلیل سیاست‌های غلطی که شهردار در این مساله داشته است، طی چهار سال گذشته بارها تذکر و سؤال کرده‌ایم. بارها گفته‌ایم که چرا در کلانشهرهایی همانند اصفهان و تبریز وضعیت زباله این‌گونه نیست. برخی براین باورند که هنوز مدیریت پسماند برای شهروندان تهرانی فرهنگ‌سازی نشده است. من با این جمله مخالف هستم. فرهنگ‌سازی انجام شده و شهروندان آمادگی این موضوع را دارند اما مدیران شهر ما فرهنگ این مساله را ندارند. این فرهنگ‌سازی برای مدیران شهری باید اجرا شود. مدیریت شهری ما بیفرهنگ است و صلاحیت اداره این شهر را ندارد. اگر بسترسازی شود، شهروندان تهرانی نیز همانند دیگر شهروندان کشور مشکلی با این موضوع ندارند. مردم از بستری که ایجاد شده استفاده می‌کنند چون شهر را محیط زندگی خود می‌دانند. انتظار داریم مسئولان پاسخگو باشند و فکر می‌کنم که نحوه مدیریت پسماند شهر تهران می‌تواند نمونه‌ای از بی‌کفایتی آقای شهردار در اداره این شهر باشد».
شهردار پول می‌دهد تا طلای کثیف را جمع کنند
حافظی درباره مشخصات شرکت‌های جمع‌آوری زباله در تهران تصریح می‌کند: «شرکت‌های طرف قرارداد به‌راحتی قابل شناسایی هستند. محال است کسی بتواند در این شهرآجر از آجر جدا کند بدون اینکه قراردادی باشد. بحث ما نیز درخصوص پشت پرده همین قراردادهاست. چرا آقای شهرداری پول می‌دهد این طلای کثیف را جمع‌آوری کنند. آیا مدیریت پسماند برای شهردار آن‌قدر سخت است؟ با معاون قبلی خدمات شهر این موضوع را مطرح کردیم. حتی مثال شهر اصفهان و تبریز را عنوان کردیم که در آن شهرها یک مخزن زباله در کنار خیابان و کیسه زباله در منازل مردم نمی‌بینید. شهرداری اصفهان سه روز در هفته زباله را جمع‌آوری می‌کند. شما هزینه جمع‌آوری زباله سه روز در هفته اصفهان را با سه بار در روز تهران مقایسه کنید. مدیران شهری می‌گویند که درحال مطالعه و بررسی طرحی برای مدیریت پسماند هستند. روش‌هایی را پیدا کرده‌اند که زیر زمین نوارهای نقاله‌ای احداث کنند و مخازن زباله را به آن نوارها متصل کنند. هنگامی که زباله به داخل آن‌ها ریخته می‌شود از طریق نوار نقاله جمع‌آوری شود.»
او ادامه می‌دهد: «حالا موضوع این است که در شهر تهرانی که توسعه شبکه فاضلاب شهر پس از چندین سال تاکنون به اتمام نرسیده است، چگونه می‌توانند این طرح را اجرا کنند. با کدام اعتبار و سرمایه‌ای، این طرح چه پشتوانه‌ای دارد. حتی یک مورد اجرایی مشابه در شهرهای دیگر ایران و جهان برای آن وجود ندارد. شما اگر تدبیر دارید طرح تفکیک زباله را انجام دهید و مخازن زباله خشک را در شهر قرار دهید و زبالۀ تر را نیز طبق یک زمانبندی مشخص جمع‌آوری کنید. مدیریت پسماند شهر تهران یک لکه ننگی بر کارنامه شهردار است. تهران را اینچنین اداره کرده‌اند. تصور کنید کشور را چگونه می‌خواهند اداره کنند. مردم باهوشند. می‌بینند و رصد می‌کنند و حتما پاسخ شما را پای صندوق‌های رأی خواهند داد».
در ۱۲ سال اخیر اقدامی در حوزه پسماند نشده است
محمدمهدی تندگویان نیز درباره بحران پسماند در شهر تهران به «قانون» می‌گوید: «تفکیک زباله از مبدا در پایتخت صفر است. در این ۱۲ سال که قالیباف شهردار بود هیچ کار عملیاتی در این خصوص انجام نشده است. در یک دوره کوتاه مدت، شهروندان تفکیک زباله در مبدا را انجام دادند اما به‌دلیل آماده نبودن زیرساخت‌ها در سازمان پسماند، امکان جمع‌آوری از مبدا نبود و این طرح اجرایی نشد. این مشکل تنها به‌دلیل سوء مدیریت رخ داده و دلیل دیگری ندارد. یا شایداشخاصی از این سوء‌مدیریت منتفع می‌شوند که به‌عنوان عضو شورای شهر از آن خبر ندارم».
تندگویان ادامه می‌دهد: «بسیاری از شهروندان تهرانی تفکیک زباله را در منزل انجام می‌دهند اما موضوع این است که مکانی را برای تحویل آن پیدا نمی‌کنند. وظیفه شهروندان نیست که به‌دنبال مکانی برای تحویل زباله‌های تفکیکی خود باشند. این وظیفه شهردار است که مخازن مختلفی را برای زباله‌ها در شهر تعبیه کند. طی چند دهه اخیر شهروندان آموزش‌های لازم را در بحث مدیریت پسماند دیده‌اند اما مساله این است که آن‌ها می‌گویند تفکیک زباله را از مبدا انجام می‌دهند اما هنگامی که مکانی برای آن وجود ندارد، مجبور هستند درنهایت آن را در داخل مخازن زباله معمولی قرار دهند و این تفکیک زباله عملا کارآمد نیست».
پسماند؛ باری بر دوش تهران
تندگویان با اشاره به چهار بار سؤال از شهرداری درخصوص بحران پسماند تصریح می‌کند: «در این چهار سال عمر شورای شهر بیش از چهار بار از شهردار در این‌باره سوال شده است اما پاسخ درستی نداده‌اند. این‌گونه پاسخگویی نشان‌دهنده وجود یک رانت زباله در شهرداری تهران است. حتما رانتی وجود دارد که شهردار اجازه ساماندهی وضعیت زباله‌های را نمی‌دهد. با سیاست و عملکرد شهردار تهران، سازمانی که می‌توانست درآمدزا باشد و در راستای ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری تهران کارگشا باشد، یک باری بر دوش شهرداری شده است که سالانه هزینه‌های هنگفتی برای آن از خزانه واریز می‌شود. با هزینه‌ای که به سازمان پسماند پرداخت می‌شود،سالانه می‌توانستیم در حدود ۳۰۰ دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل عمومی اضافه کنیم یا یک بخش زیادی از احداث خط مترو را اجرا کنیم».
برق نخریدند؛ پسماند را رها کردند
تندگویان با اشاره به پاسخ شهردار درباره پسماند می‌گوید: «با توجه به اینکه نتوانستیم توافق خوبی با وزارت نیرو در بحث خرید انرژی برق انجام دهیم؛ اجرای دستگاه زباله‌سوز را رها کردیم. این غیرمنطقی‌ترین پاسخی بود که تاکنون شنیده‌ام. در دنیا زباله صرف تولید ۲۰ درصد انرژی برق می‌شود. ۸۰ درصد از فرآورده‌های دیگر است. از شیرابه زباله محصولاتی به‌دست می‌آید که بسیار ارزشمند است. حتی اگر وزارت نیرو مبلغ مناسبی برای خرید برق پیشنهاد نداده بود، شهرداری می‌توانست از برق تولیدی خود برای مجموعه پارک‌ها، فرهنگ‌سرا و ساختمان‌های شهرداری استفاده کند».
شهرداری منکر مافیای زباله است
تندگویان درباره شرکت‌های جمع‌آوری زباله خاطرنشان می‌کند: «چیزی تحت عنوان شرکت تفکیک و بازیافت زباله وجود ندارد. جمع‌آوری‌ها به‌صورت غیرقانونی و سیاه انجام می‌شوند. آن‌ها توسط مافیایی که زباله را مدیریت می‌کنند، اداره می‌شوند. شهرداری که منکر این مافیاست. حال پرسش این است که اگر آن‌ها به‌راحتی می‌توانند پسماند پایتخت را مدیریت کنند، چرا تاکنون شهرداری این کار را انجام نداده است».