در حالی که سال گذشته صادرات محصولات کشاورزی ایران یازده درصد از نظر وزنی و 16 درصد از نظر ارزشی کاهش را نسبت به سال 1393 تجربه کرد، برخی کارشناسان معتقدند رقابت کشورهای اروپایی به ویژه ترکیه در بازار منطقه‌ای ایران و کشورهایی مانند عراق، در پی از دست دادن بازار روسیه، عامل این کاهش بوده است.

به گزارش ایسنا، بیش از 40 محصول مختلف کشاورزی در سال گذشته که به چهار میلیون و 355 هزار و 600 تن می‌رسد به ارزش چهار میلیارد و 738 میلیون و 100 هزار دلار به کشورهای مختلف صادر شده است که از نظر وزنی 11 درصد و از نظر ارزشی 16 درصد نسبت به سال 1393 کاهش داشته است.

در این میان مشخص نیست که چرا علیرغم سیاست‌گذاری و تلاش وزارت جهاد کشاورزی برای بهبود تراز بازرگانی بخش کشاورزی از طریق کاهش واردات و افزایش صادرات این اتفاق حداقل در صادرات محصولات کشاورزی رخ نداد و کاهش گریبانگیر این بخش شد.

پسته، خرما، مرکبات، سیب، کیوی تازه، انگور خشک کرده، سیب زمینی، پیاز و موسیر، هندوانه و خربزه، خیار تازه، سبزیجات مانند بادمجان، گوجه فرنگی، سیر، کاهو و کلم، حبوبات، کالاهای اساسی از جمله گندم، آرد گندم، برنج، روغن نباتی و قند و شکر، زعفران، چای، خاویار، ماهی، میگو، شیر و فرآورده‌های آن، پنبه، پشم، ابریشم و پوست چرم خام محصولات کشاورزی هستند که نوسانات صادراتی آن ها در بازار جهانی از 100 و اندی درصد افزایش تا 40 درصد کاهش متفاوت بوده است.

طلای سبز کشاورزی هم کم‌مشتری شد!

و اما پسته که ارزآورترین محصول صادراتی ایران به شمار می رود و همچنان رتبه نخست را در میان پسته های سایر کشورها مانند آمریکا از آن خود کرده است در شمار محصولاتی است که با کاهش صادرات مواجه شده است، چراکه بر اساس آمار گمرک 130 هزار و 300 تن پسته به ارزش یک میلیارد و 200 میلیون و 900 هزار دلار به به بیش از 70 کشور مختلف صادر شده است که از نظر وزنی 28.9 درصد و از نظر ارزشی 27.2 درصد نسبت به سال 1393 کاهش یافته است.

در حالی که قیمت هر کیلوگرم پسته ایرانی با افزایش نسبی 2.4 درصدی در این بازه زمانی مواجه شده است.

در میان مشتریان پسته ایرانی که تقریبا در همه کشورهای جهان پراکنده‌اند، کشورهایی از جمله هنگ‌کنگ با خرید بیش از 39 هزار تن، ویتنام با خرید بیش از 16 هزار تن، اسپانیا با خرید بیش از 13 هزار تن و آلمان با خرید بیش از 10 هزار تن بیشترین سهم را در بازار پسته ایرانی داشته‌اند.

افزایش لاک‌پشتی صادرات پر مشتری‌ترین محصول کشاورزی

خرما در سال گذشته یکی از پرمشتری‌ترین محصولات ایران بوده که صادرات آن از نظر وزنی و ارزشی تنها حدود دو درصد نسبت به سال 1393 افزایش پیدا کرده است. اما تعداد مشتریان این محصول نسبت به سال های قبل افزایش چشمگیری پیدا کرده و آمریکا هم به جمع مشتریان خرمای ایرانی پیوسته است.

چرا که سال گذشته 171 هزار تن انواع خرمای ایرانی از جمله استعمران، پیاروم، مضافتی، زاهدی، کبکاب و غیره به ارزش 232 میلیون و 500 هزار دلار به بیش از 77 کشور مختلف صادر شد که از نظر وزنی 2.2 درصد و از نظر ارزشی 2.8 درصد نسبت به سال 1393 افزایش یافته است.

جالب‌تر اینکه سال گذشته آمریکا هم به جمع مشتریان خرمای ایرانی بازگشت و حدود 12 تن به ارزش 14 هزار دلار انواع خرمای ایرانی را خریداری کرد.

قیمت خرمای ایرانی در بازار صادراتی طی سال گذشته با افزایش حدود شش درصدی مواجه شد و به کیلویی 1.3 دلار رسید که این وضعیت نشان می دهد که بازار صادراتی خرما از نظر ارزشی طی سال های گذشته با روند تقریبا پایداری همراه بوده است.

افزایش 100 درصدی صادرات نصیب مرکبات شد

انواع مرکبات از جمله پرتقال، نارنگی، گریپ فروت و... که بیش از 4.5 میلیون تن در ایران تولید می‌شود و به گفته وزارت جهاد کشاورزی می‌توان حدود 10 درصد آن را صادر کرد، روزهای امیدوارکننده‌ای را در سال گذشته سپری نکرد، چراکه کل صادرات انواع مرکبات تنها به 21 هزار و 300 تن به ارزش 10 میلیون و 700 هزار دلار رسید که البته از نظر وزنی 100.9 درصد و از نظر ارزشی 87.7 درصد افزایش را تجربه کرد.

گرچه تفاوت آمار بین درصد تغییرات وزنی و ارزشی نشان می دهد که قیمت مرکبات ایرانی در بازار جهانی در سالی که گذشت کاهش یافته است اما بر اساس آمار رسمی منتشر شده قیمت هر کیلو گرم مرکبات در بازار جهانی طی سال گذشته 6.6 درصد نسبت به سال 1393 کاهش یافته است.

کاهش 25 درصدی صادرات سیب

سیب هم یکی از میوه‌های صادراتی است که سال گذشته 321 هزار و 400 تن انواع سیب به ارزش 132 میلیون و 100 هزار دلار به کشورهای مختلف صادر شده است که از نظر وزنی 25.9 درصد و از نظر ارزشی 29.6 درصد نسبت به سال 1393 کاهش داشته است. البته قیمت هر کیلوگرم سیب ایرانی در بازار جهانی نیز با کاهش 4.9 درصدی مواجه شده و این عوامل در کنار هم صادرات این محصول ارزآور را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.

این در حالی است که در سال گذشته و حتی شب عید و ایام نوروز امسال باغداران از کاهش قیمت سیب به دلیل افزایش عرضه آن و ماندن محصول روی دست تولید‌کنندگان گله‌مند بودند و هر کیلوگرم از این محصول به طور متوسط به حدود کیلویی 3000 تا 4000 تومان در این ایام رسیده بود.

صادرات کیوی به نصف پیش‌بینی‌ها رسید

در حالی که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی برای صادرات 100 هزار تنی کیوی که تولید آن به 300 هزار تن در سال گذشته رسیده بود، برنامه‌ریزی کرده بودند آمار گمرک نشان می‌دهد که در سال گذشته 55 هزار و 600 تن کیوی به ارزش 26 میلیون و 600 هزار دلار به کشورهای مختلف صادر شده است که حتی نسبت به سال قبل از آن نیز با کاهش چشم‌گیری مواجه شده است، چرا که براساس این آمار میزان صادرات کیوی نسبت به سال 1393 از نظر وزنی 40.2 درصد و از نظر ارزشی 37.1 درصد کاهش داشته است.

البته کیوی جزو معدود محصولاتی بود که در بازار جهانی سال گذشته با کاهش قیمت مواجه نشد و هر کیلوگرم از این محصول 5.2 درصد گران‌تر از سال 1393 عرضه شد.

افزایش 59 درصدی صادرات سیب‌زمینی یا آب!

در سالی که گذشت صادرات سیب زمینی که به دلیل آب بر بودن همواره مورد انتقاد است، با حدود 59 درصد افزایش از نظر وزنی و حدود 38 درصد افزایش از نظر ارزشی مواجه شده است که نشان می‌دهد سیاست های آبی وزارت جهاد کشاورزی در این بخش جواب نداده است.

سیب زمینی یکی از محصولات آب بری است که کنترل تولید و تجارت آن از جمله برنامه های وزارت جهاد کشاورزی در راستای سیاست آب مجازی و کنترل تولید محصولات آب بر در سال های اخیر بوده است اما بر اساس آمار گمرک، میزان صادرات این محصول در سال گذشته نسبت به سال 1393 افزایش یافته است.

چرا که طی سال گذشته 678 هزار و 723 تن سیب زمینی به ارزش 222 میلیون و 400 هزار دلار به بیش از 17 کشور مختلف صادر شده است که از نظر وزنی با 59.8 درصد و از نظر ارزشی با 38.5 درصد افزایش نسبت به سال قبل از آن مواجه شده است.

البته عراق در میان کشورهای خریدار سیب زمینی ایرانی با سهمی حدود 60 درصد همچنان نخستین و بزرگترین مشتری سیب زمینی به شمار می رود، چرا که در سال گذشته بالغ بر 398 هزار تن از این محصول به ارزش بیش از 122 میلیون دلار به این کشور صادر شده است.

این در حالی است که وقتی میزان صادرات 424 هزار تنی سیب زمینی در سال 1393 منتشر شد مسئولان و کارشناسان بخش کشاورزی از جمله دبیر کل خانه کشاورز نسبت به آن انتقاد کردند و گفتند که صادرات 400 هزار تنی سیب زمینی با این وضعیت منابع آبی، برای ایران نه تنها افتخار نیست بلکه جای تاسف دارد.

کاهش صادرات زعفرانی که آمریکا هم مشتری‌اش شد!

طلای سرخ جزو تنها محصولاتی است که ایران تقریبا تنها تولیدکننده و تامین کننده آن در جهان به شمار می‌رود، چرا که تقریبا همه نیاز آن در بازارهای جهانی حدود 300 تن است که در ایران سالانه تولید می‌شود.

در سال گذشته 113 تن و 579 کیلوگرم زعفران به ارزش بالغ بر 165 میلیون و 300 هزار دلار در بسته‌بندی‌های مختلف به 42 کشور صادر شد که از نظر وزنی 28.5 درصد و از نظر ارزشی 27.4 درصد نسبت به سال 1393 کاهش داشته است.

جالب‌تر اینکه در پی توافقات هسته‌ای ایران با کشورهای 1+5 آمریکا پس از 15 سال به جمع مشتریان زعفران ایرانی پیوست و تاجران ایرانی موفق شدند در ماه‌های اخیر 41 کیلوگرم زعفران ایرانی به این کشور صادر کنند.

رشد 2 برابری قیمت خاویار ایرانی در جهان

سال گذشته بیش از 65 درصد خاویار تولید شده ایرانی به کشورهای مختلف صادر شد که 46 درصد نسبت به سال قبلش افزایش یافته است اما این میزان برخلاف پیش‌بینی‌های سازمان شیلات ایران بود، چراکه بر این اساس باید میزان تولید و صادرات خاویار در سال گذشته به سه برابر سال قبلش می‌رسید.

براساس آمارهای رسمی منتشر شده، سال گذشته یک تن و 29 کیلوگرم خاویار به هشت کشور ژاپن، آلمان، امارات، انگلستان، ایتالیا، بلژیک، کره جنوبی و نروژ صادر شده است که ارزشی بالغ بر یک میلیون و 700 هزار دلار داشته است. این میزان صادرات از نظر وزنی با 46 درصد و از نظر ارزشی با 183.3 درصد رشد نسبت به سال 1393 همراه بوده است.

البته قیمت خاویار در سال گذشته نسبت به سال 1393 با 94.1 درصد افزایش مواجه شده است، چراکه هر کیلوگرم خاویار ایرانی در بازار جهانی 1652 دلار عرضه شده است که معادل حدود پنج میلیون تومان می‌شود در حالی که در سال قبل از آن هر کیلوگرم خاویار 851 دلار ارزش داشته است.

روس‌ها هم نتوانستند صادرات لبنیات ایرانی را افزایش دهند!

شیر و فرآورده‌های لبنی از جمله شیر خشک، ماست، دوغ، کره، پنیر و غیره جزو محصولات صادراتی است که ایران سال‌هاست آن را به کشورهای مختلف می‌فروشد، اما سال گذشته متفاوت از سال‌های دیگر بود، چرا که ایران در پی افزایش مشتریان خود، روسیه را به جمع مشتریان لبنیات اضافه کرد و از طرفی روس‌ها که با آمریکا و کشورهای اروپایی روابط‌شان تیره و تار شده بود، اصرار داشتند انواع فرآورده‌های لبنی و دیگر محصولات غذایی خود را از طریق ایران و دیگر کشورهای آسیایی تامین کنند.

براساس آمار رسمی منتشر شده از سوی گمرک سال گذشته 354 هزار و 100 تن انواع محصولات لبنی به ارزش 528 میلیون و 300 هزار دلار به 22 کشور مختلف صادر شد که از نظر وزنی 6.2 درصد و از نظر ارزشی 8.4 درصد نسبت به سال 1393 کاهش داشته است.

اما با وجود این‌که روس‌ها در جلسات متعدد خواهان خرید محصولات لبنی ایران بودند و حتی چهار کارخانه لبنی ایرانی مورد تایید هیات بازرسی و ارزیابی روسیه قرار گرفت، ایرانیان نتوانستند از این فرصت خوب استفاده کنند و حجم صادرات محصولات لبنی خود را افزایش دهند و از ابتدای بهمن‌ ماه سال گذشته، هیچ یک از کارخانه‌های لبنی نتوانستند در دو ماهه پایانی پارسال لبنیات خود را به روسیه صادر کنند و طی بیش از 40 روز ابتدای امسال تنها چند محموله جزئ به این کشور صادر شد.

با این همه آنچه مسلم است، کاهش نسبی صادرات محصولات کشاورزی و درآمد ارزی حاصل از آن بوده که می‌تواند دلایل و عوامل بسیاری داشته باشد و مسئولان وزارت کشاورزی برای حرکت به سمت تجارتی پویاتر و اقتصادی‌تر برای بخش کشاورزی بهتر ضمن آسیب شناسی چالش ها و موانع صادرات کشاورزی، راه‌هایی برای حل مشکل و افزایش درآمدهای ارزی کشاورزی از طریق بازپس‌گیری و حفظ مشتریان سنتی و قدیمی بازار کشاورزی ایران و یافتن بازارهای جدیدی مانند روسیه که البته توفیق چندانی در سال گذشته در این کشور حاصل نشد، بیابند.