سال‌هاست که جهانیان تلاش می‌کنند جلوی گسترش فقر را بگیرند و فقر مفرط را به صفر برسانند اما درست در شرایطی که همه‌چیز تازه داشت بهبود پیدا می‌کرد، ناگهان شیوع کرونا، همه‌چیز را به هم ریخت. حالا جهان به بیش از ۲۰سال پیش بازمی‌گردد.

این ویروس کرونا روی زندگی همه تاثیر می‌گذارد اما این تاثیر، برابر نیست. جوان‌ترها معمولا کمی تب‌ولرز می‌کنند اما مسن‌ترها اغلب می‌میرند. افراد ثروتمند هم معمولا بابت شوک اقتصاد کرونا تب‌ولرز خفیفی می‌کنند اما جان سالم به در می‌برند در حالی‌که افراد فقیر نمی‌توانند و گرفتار مشکلات اقتصادی می‌شوند.

بر اساس گزارش منتشر شده در اکونومیست طبق پیش‌بینی‌های بانک جهانی، به خاطر همین کرونا، امسال به تعداد افرادی که در فقر مفرط زندگی می‌کنند یعنی روزانه کمتر از ۱دلار و ۹۰سنت درآمد دارند، ۷۰ تا ۱۰۰میلیون نفر اضافه خواهد شد.

حالا اگر گستره وسیع‌تری را در نظر بگیریم یعنی کسانی‌که دسترسی به آب سالم یا پناهگاه ندارند و کودکان گرسنه را هم اضافه کنیم این رقم طبق آمار سازمان ملل برای امسال به ۲۴۰ تا ۴۹۰میلیون نفر می‌رسد. این یعنی یک دهه توسعه، ناگهان معکوس می‌شود. اگر واکسن کشف شود بدون تردید اقتصادها دوباره در مسیر بهبود قرار می‌گیرند. اما واکسیناسیون گسترده ممکن است سال‌ها زمان ببرد و افراد فقیر نمی‌توانند اینقدر دوام بیاورند. تا آن زمان، سوءتغذیه به شکل غم‌انگیزی جان بی‌شمار کودک را در جهان فقیر می‌گیرد.

دولت‌ها در کشورهای ثروتمند، حدود ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف کم کردنِ آلامِ اقتصادیِ ناشی از کرونا کرده‌اند. اما دیگر کشورها نمی‌توانند تا این اندازه دست‌ودل‌باز باشند.

اقتصادهای نوظهور اقتصادهای نوظهور تنها توانسته‌اند سه درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به این مسئله اختصاص بدهند و اقتصادهای فقیر کمتر از یک درصد از تولید ناخالص داخلی‌شان را صرف مقابله با کرونا و بهبود شرایط اقتصادی کرده‌اند. دولت‌ها در چنین کشورهایی برای هر نفر حدود ۴دلار صرف امور اجتماعی می‌کنند که آن هم روزانه نیست.

اهداکنندگان کمک‌های مالی باید به میدان بیایند و کمک کنند. کشورهای ثروتمند تلاش دارند کمک‌های مستقیم را کم کنند و به یک‌سوم سال گذشته برسانند. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول وام‌های خود را بیشتر کرده‌اند اما فقط ۳۱درصد از این وام‌ها به دست کشورهای فقیر و نیازمند می‌رسد. این یعنی جهان در شوک قرار گرفته و نمی‌تواند آن را مدیریت کند.

دولت‌ها در کشورهای فقیر باید خردمندانه پولشان را خرج کنند. آن‌ها باید برنامه‌هایی برای فقرا در نظر بگیرند. مکزیک از وقتی کرونا شایع شده کاری جز برداشتن مالیات نفتی برای شرکت نفتی پمکس نکرده‌است. هند ۷میلیارد دلار صرف معادن زغال‌سنگ کرده‌است. آفریقای جنوبی هم به زودی اعلام می‌کند که بخش زیادی از پول خود را دوباره برای راه‌اندازی خطوط هواپیمایی هدر داده‌است. جالب اینجاست که این خطوط هواپیمایی هیچ سودی ندارند و فقط به درد پول دور ریختن می‌خورند. در این کشورها اغلب اوقات پول‌هایی که قرار است صرف کارهای خوب شود، دزدیده می‌شود. سرمایه‌گذاران آفریقای جنوبی هم باید وقت خود را صرف شناسایی کسانی کنند که احتمال می‌دهند پول آن‌ها را دزدیده‌اند.

شاید بهترین راه برای کمک به فقرا این باشد که به آن‌ها به صورت مستقیم پول بدهیم. این سیاست به قدری ساده است که می‌توان به سادگی آن را اجرایی کرد اما در واقع این سیاست به شدت در برابر فساد آسیب‌پذیر است. اما کسانی‌که جامعه هدف هستند کافی است کمی پول دریافت کنند تا با آن فرزندان خود را به مدرسه بفرستند و کالاهای اساسی را برای خود خریداری کنند. با این شیوه دیگر نیازی نیست آتش به مال خود بزنند و آن‌ها را برای سیر کردنِ شکم فرزندانشان بفروشند. یکی از کشورهایی که توانسته به شکلی موفقیت‌آمیز پول را به دست فقرا برساند، برزیل است. دولت در این کشور نتوانسته اقدامات دیگر در راستای مقابله با فقر داشته باشد اما در این یک قلم موفق بوده‌است. به هر حال دولت‌ها در کمک به فقرا باید سلامت را در اولویت قرار دهند. یعنی در قدم اول انسان‌ها باید سالم باشند.

این بحران به سیاستمدارانی نیاز دارد که باید هر چه سریع‌تر در مورد مسائل مختلف تصمیم بگیرند. البته که ناگزیر، اشتباهاتی هم رخ می‌دهد. بخشی از ماجرا هم به این مربوط می‌شود که این بیماری هنوز ناشناخته است. اما برخی اشتباهات، قابل بخشش نیستند.

برخی تصمیم‌ها می‌تواند منجر به بیکاری کارگران و گرسنگی و از بین رفتن افراد در جامعه شود. در کل به نظر می‌رسد که کووید۱۹ به راحتی جوامع را به سمت بحران سوق داده و فقر را به حالتی بازگردانده که تلاش شده بود از آن فاصله بگیرند. حالا فقط کسانی زنده می‌مانند که بخت با آن‌ها یار است./آینده‌نگر

@economistfarsi