در این میان، روایت سیاستگذار هم نقشی دوچندان دارد. نمونه کلاسیک یک روایت موفق در سیاست اقتصادی، سخنرانی مشهور ماریو دراگی، رئیس وقت بانک مرکزی اروپا، در ۲۶ژوئیه۲۰۱۲ در «نشست سرمایه‌گذاری لندن» است که بازار را از لبه‌ پرتگاه برگرداند. او در آنجا گفت: «در چارچوب اختیاراتمان، هر کاری لازم باشد برای حفظ یورو انجام می‌دهیم.» این جمله کوتاه و بی‌ابهام که هم در اوج بحران یورو گفته شد و هم «حد و مرز» داشت و هم «عامل اقدام» را مشخص می‌کرد، به‌سرعت به لنگر انتظارات بدل شد. این روایت فقط شعار نبود؛ چند هفته بعد با مداخلات فوری پولی، پشتوانه اجرایی پیدا کرد و پیوند «قول روشن + ابزار واقعی» کافی بود تا کانال انتظارات را برگرداند، نرخ بازدهی اوراق دولتی را پایین آورد و چرخه بدبینی وارونه شود. درس ماجرا روشن است: وقتی روایت رسمی صادق، موجز و دارای قید اختیار باشد و بلافاصله با ابزار قابل‌اجرا همراه شود، پیشگویی خودتحقق‌بخش می‌تواند خوش‌بینی معقول را فعال کند و اقتصاد یخ‌زده را از جای خود تکان بدهد.

پس حرکت روی خط باریک صداقت و امید را نباید با «روتوش واقعیت» اشتباه گرفت. صداقت امیدآفرین یعنی بحران را تمام‌قد بپذیرید و در همان لحظه، مسیر و معیار ارائه دهید: می‌خواهیم چه کار کنیم، تا کی ادامه می‌دهیم و از کجا می‌فهمیم درست می‌رویم. چنین روایتی از «پیشگویی خودتحقق‌بخش» است که خوش‌بینی معقول را می‌سازد: مردم و بنگاه‌ها وقتی می‌بینند گفتار و کردار در یک راستا است، بلاتکلیف و معطل نمی‌مانند. برعکس، پنهان‌کاری و اغراق هر دو سوخت روایت‌های منفی‌اند؛ یکی با ایجاد خلأ اطلاعاتی برای شایعه و دیگری با خالی کردن موجودی اعتبار. یافته‌های جدید اقتصاد روایت‌ها دقیقا همین را گوشزد می‌کند: کیفیت روایت- سرعت انتشار، سادگی، همخوانی با واقعیت و پشتوانه نهادی- تعیین می‌کند که آیا اقتصاد به فاز بدبینی خودتقویت‌گر می‌غلتد یا از آن بیرون می‌آید.

از این زاویه، یک معماری ساده برای گفتار اقتصادی کشور معنا پیدا می‌کند که صرفا نسخه‌نویسی فنی نباشد، بلکه قاعده بازی را مشخص می‌کند: یک سخنگوی اقتصادی معتبر که زبان آینده را برای عموم ترجمه کند؛ بانک مرکزی باید زبان آینده‌نگر خود را از اتاق سیاست به اتاق نشیمن بیاورد و با جملات کوتاه و قابل پیگیری، لنگرهای انتظاری را تکرار کند؛ وزارت اقتصاد به‌جای وعده‌های بزرگ، راوی «عدم غافلگیری» باشد و اتاق بازرگانی نمونه‌های واقعی حرکت را روایت کند تا «اثر هم‌قطاران» در بخش خصوصی فعال شود. اگر این صداها با هم هم‌آوا شوند، روایت «اصلاح و بهبود اقتصاد ایران» می‌تواند از سطح شعار به سطح تجربه روزمره آورده شود و همان‌جا است که یخ تعلیق را ذره‌ذره آب می‌کند.

اقتصاد روایت هنوز در ابتدای راه است و درس‌های بسیاری برای ما دارد. برای مثال ما تا حدودی می‌دانیم چه چیزهایی از یک جمله، یک «روایت عالی» می‌سازند، اینکه ساده، روشن، در چارچوب اختیار گوینده و همراه با پیام ضمنی اقدام‌ باشند و با رفتارهای بعدی تقویت و تکمیل شوند. وقتی بانک مرکزی، وزارت اقتصاد یا سخنگوی اقتصادی دولت  با زبان مشترک و پایدار حرف می‌زنند و همان مسیر را در عمل تکرار می‌کنند، روایتشان سرایت سازنده پیدا می‌کند. هرچه ریشه‌ها و الگوهای سرایت را بهتر بفهمیم، در کنار سیاست‌های مرسوم، مدیریت روایت را هم حرفه‌ای‌تر پیش می‌بریم؛ روایتی که با مخاطب صادق است، قابل‌سنجش است و آینده را امکان‌پذیر نشان می‌دهد. اگر می‌خواهیم موتور انتظارات مثبت روشن شود، باید یاد بگیریم چطور قصه درست بگوییم، قصه‌ای که نه امید کاذب بفروشد و نه واقعیت را بزک و قربانی مصلحت کند.

منبع: دنیای اقتصاد