واکاوی جهش‌های ثبت‌شده در اقتصاد بر لزوم تغییر سیاست‌ها در سال آینده تاکید دارد

 سال 1401 همراه با تکانه‌های سیاسی و اجتماعی، اقتصاد نیز با چند تکانه همراه شد که تبلور آن در بازار شب عید امسال به وضوح مشخص است. بازار، شلوغی سال‌های قبل را ندارد و مراجعان به مراکز تجاری و خرید اغلب با دست خالی باز می‌گردند. مشاهدات میدانی خبرنگار هم‌میهن از فشار رشد قیمت‌ها بر بودجه خانوارها حکایت دارد و این موضوع از نمای خلوت بازار به خوبی قابل درک است.
تورم چسبنده 40 درصد در کنار نرخ بیکاری 9 درصد به نرخ فلاکت نزدیک به 50 درصد اشاره دارد که در یک دهه گذشته نزدیک شدن به این نرخ عجیب و نگران‌کننده دانسته می‌شد.
ابراهیم رئیسی اما معتقد بود که «دولت ما می‌توانیم» است. او ۱۹ خرداد ۱۴۰۰ در دیدار با مردم خوزستان در ورزشگاه تختی گفته بود: «ما در کشور اهل اینکه «نمی شود، نمی‌توانیم، مگر می‌شود؟ کو بودجه؟ کو اعتبارات؟» نیستیم. ما اصحاب «ما می‌توانیم» هستیم».
هرچند کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی بارها هشدار تحدید معیشت مردم را در شرایط تحریمی می‌دانند و تاکید می‌کردند که تنها با برجام و صلح با جهان می‌توان به بهبود اوضاع امیدوار بود، اما دولت رئیسی معتقد بود که در همین شرایط می‌تواند وضعیت را بهبود بخشد. با اتکا به توان داخلی و مقاوم کردن اقتصاد، رئیسی دو برنامه مهم انتخاباتی خود را ابتدای 1401 تکرار کرد.
اول فروردین 1401 رئیسی در سخنان نوروزی خود تاکید کرد، در سال جدید دولت تمرکز خود را بر اشتغال می‌گذارد ضمن آنکه هیچ‌کدام از وعده‌های خود را فراموش نکرده است. اشاره رئیسی به همان وعده معروف مسکنی بود که در سال اول دولت اجرا نشد و هیچ‌یک از مسئولان زیر بار انجام آن نرفتند. اما او در ابتدای سال 1401 همچنان بر دو وعده معروف خود یعنی ساخت یک میلیون مسکن در سال و ایجاد یک میلیون شغل اصرار ورزید. ساخت یک میلیون مسکن با وجود آمدن وزیر جوان و پرانگیزه راه و شهرسازی و اقدامات ریز و درشت دولت در جهت مجاب کردن بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات، کماکان پیش نرفت و حجم چهار میلیون مسکن وعده داده شده به دو سال پایانی دولت بار شد.
اما در حوزه اشتغال بنا به گفته مسئولان به اهداف تعریف شده، نزدیک شده‌ایم. سامانه ملی رصد اشتغال، شغل ثبت شده استان‌ها و دستگاه‌های اجرایی در سال 1401 را براساس داشبورد تمام‌شماری بیش از 900هزار نفر خدمات اشتغال، اعلام کرده است. گفته می‌شود این آمار مبتنی بر کد ملی و ثبتی مبنا بوده و قابل راستی‌آزمایی است.
براساس آمار این سامانه هدف دولت در ایجاد شغل به تحقق نزدیک شده است، اما کارشناسان بازار کار معتقدند مبتنی بر کد ملی نمی‌توان اشتغالزایی را محاسبه کرد و خطای این سیستم را نشان نمی‌دهد، چراکه بسیاری از افراد غیرشاغل که بیمه برای آنها منظور می‌شود جزو شاغلان محاسبه می‌شوند.
نقد مهم دیگر شمولیت اشتغال ناقص افراد در زمره شاغلان است. یعنی افرادی که شغل و حقوق کامل ندارند به واسطه چند ساعت کار و دریافت درصدی از حداقل مزد، به لیست شاغلان اضافه می‌شوند و آمار شاغلان را بالا می‌برند. این در حالی است که حتی دریافت دستمزد کامل تعریف شده وزارت کار نیز با خط فقر فاصله زیادی دارد و از توانایی تامین هزینه‌های خانوار برخوردار نیست.
سیاست‌های اقتصادی دولت در سال 1401 جدا از وعده‌هایی که داده شد؛ عملا نتوانست موفق به حفظ سطح رفاه و معیشت خانوار شود. تکانه‌هایی که در بازارها ایجاد شد، قدرت حفظ معیشت را از خانوار گرفت. هزینه‌ها در بخش مسکن جهش‌های جدیدی ثبت کرد و از 34 میلیون تومان در هر مترمربع در تهران به بالای 48 میلیون تومان رسید. قیمت خودرو، اقلام غذایی و کالاهای اساسی هر یک رشدهای قابل‌توجهی داشتند و این اتفاق تحت تاثیر رشد نقدینگی و افزایش قیمت‌های کلیدی اتفاق افتاد.
دلار و سکه به‌عنوان دو قیمت کلیدی در اقتصاد، بازارها را دستخوش تحول کردند و با نوسان پرحجمی که داشتند توانستند بر شتاب قیمت سایر کالاها بیفزایند. هرچند در روزهای اخیر قیمت این دو شاخص تحت تاثیر اخبار رسیده از مذاکرات ایران با عربستان و آژانس هسته‌ای عقب‌نشینی کرد، اما قیمت سایر اقلام که تحت تاثیر رشد قیمت دلار تا 60 هزار تومان افزایش یافته بود، دیگر پایین نیامدند.
اقتصاد ایران این روزها درگیر نقدینگی 6 هزار هزار میلیارد تومانی است. این نقدینگی مادر هر گرانی است که امروز در بازار می‌بینیم. این نقدینگی چرا با سرعت در حال افزایش است؟ چون دولت دخل و خرجش جور نیست، پول چاپ می‌کند و خرج کسری‌ها می‌کند. این پول‌های چاپ‌شده خود را در نقدینگی 6 هزار هزار میلیارد تومانی نشان می‌دهد و این نقدینگی خود را به‌صورت گرانی در بازار.
چگونه می‌توان کسری را بدون چاپ پول تامین کرد؟ با ارتباط با جهان. این همان چیزی است که برخی می‌گفتند به آن نیاز زیادی نداریم و بدون ارتباط با دنیا هم می‌توانیم امورات‌مان را بگذرانیم. اگر امروز یعنی در آخرین روزهای سال 1401 تیم ابراهیم رئیسی به‌دنبال توافق رفته و هم و غم دولت شده ارتباط با دنیا، نتیجه اقتصادی است که دستوربردار نیست.

منبع: هم میهن